Tổng quan
Bệnh phù chân voi là gì?
Phù chân voi là một bệnh nhiễm trùng gây dày da và biến dạng (trong một số trường hợp). Bệnh gây ra bởi giun chỉ, một loại ký sinh trùng, xâm nhập vào hệ bạch huyết. Những ký sinh trùng này làm tắc nghẽn các mao mạch bạch huyết, dẫn đến tích tụ dịch bạch huyết.
Người bệnh phù chân voi có thể bị viêm, sưng và sốt. Nếu không được điều trị, bệnh có thể gây ra các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng.
Tên gọi khác của bệnh phù chân voi là bệnh giun chỉ bạch huyết.
Bệnh phù chân voi (giun chỉ bạch huyết) phổ biến như thế nào?
Trên toàn thế giới, ước tính có khoảng 120 triệu người (1,5% dân số thế giới) mắc bệnh giun chỉ bạch huyết. Bệnh phổ biến nhất ở vùng khí hậu nhiệt đới, đặc biệt là ở các quốc gia thuộc Châu Á, Châu Phi và Nam Mỹ.
Bệnh giun chỉ bạch huyết rất hiếm gặp ở Bắc Mỹ vì loại giun gây bệnh không tồn tại ở Hoa Kỳ.
Nguy cơ nhiễm bệnh trong một chuyến đi ngắn ngày đến các quốc gia có bệnh lưu hành là rất thấp. Khả năng mắc bệnh cao hơn nếu bạn ở trong khu vực có nguy cơ cao trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.
Triệu chứng và Nguyên nhân
Hình ảnh phù chân voi ảnh hưởng đến tay và chân
Triệu chứng của bệnh phù chân voi là gì?
Khoảng 2/3 số người mắc bệnh giun chỉ bạch huyết không có triệu chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, bệnh thường dẫn đến suy yếu hệ miễn dịch.
Một số người có thể gặp các triệu chứng sau:
Bệnh phù chân voi có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận cơ thể, bao gồm:
- Tay.
- Chân.
- Ngực.
- Bìu.
- Dương vật.
- Âm hộ.
- Mặt.
Nguyên nhân gây bệnh phù chân voi?
Bệnh phù chân voi xảy ra khi một người bị nhiễm giun chỉ, một loại ký sinh trùng thuộc nhóm giun tròn. Những con giun nhỏ bé, không thể nhìn thấy bằng mắt thường, xâm nhập vào cơ thể. Dưới kính hiển vi, giun chỉ trông giống như sợi chỉ.
Có một số loại giun chỉ gây bệnh:
- Wuchereria bancrofti gây ra 90% các ca nhiễm bệnh.
- Brugia malayi gây ra phần lớn các trường hợp còn lại.
- Brugia timori cũng có thể gây nhiễm trùng.
Bệnh giun chỉ bạch huyết lây lan như thế nào?
Bệnh giun chỉ bạch huyết lây lan qua vết đốt của muỗi. Khi muỗi đốt người mắc bệnh giun chỉ, giun chỉ trong máu người bệnh sẽ xâm nhập vào muỗi. Sau đó, khi muỗi đốt người khác, giun sẽ truyền sang người đó.
Thông thường, một người không bị nhiễm giun chỉ chỉ sau một lần bị muỗi đốt. Cần phải bị muỗi đốt nhiều lần trong vài tháng (hoặc thậm chí nhiều năm) để mắc bệnh.
Khi giun xâm nhập vào máu, chúng di chuyển đến hệ bạch huyết. Tại đó, chúng phát triển thành giun trưởng thành và sống đến bảy năm. Giun chỉ sinh sản và giải phóng hàng triệu ấu trùng vào máu.
Biến chứng của bệnh phù chân voi là gì?
Theo thời gian, tổn thương hệ bạch huyết có thể khiến cơ thể khó chống lại nhiễm trùng. Do phản ứng miễn dịch suy giảm, người bệnh có thể gặp phải:
- Nhiễm trùng do vi khuẩn thường xuyên.
- Da dày lên và giữ nước, dẫn đến các bộ phận cơ thể sưng to, đau đớn.
- Hội chứng tăng bạch cầu ái toan phổi nhiệt đới – tăng số lượng bạch cầu, gây ho và khó thở.
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Chẩn đoán bệnh phù chân voi như thế nào?
Để chẩn đoán bệnh phù chân voi, bác sĩ cần xét nghiệm mẫu máu, thường là:
- Xét nghiệm máu: Tìm ấu trùng giun chỉ trong máu. Xét nghiệm này thường được thực hiện vào ban đêm, thời điểm ấu trùng hoạt động mạnh nhất.
- Xét nghiệm kháng thể: Phát hiện kháng thể chống lại giun chỉ trong máu.
- Siêu âm: Kiểm tra hệ bạch huyết để tìm giun trưởng thành.
- Sinh thiết hạch bạch huyết: Lấy mẫu mô hạch bạch huyết để kiểm tra dưới kính hiển vi.
Quản lý và Điều trị
Điều trị bệnh phù chân voi như thế nào?
Phác đồ điều trị phụ thuộc vào triệu chứng và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Các phương pháp điều trị thường bao gồm:
- Thuốc chống ký sinh trùng: Ivermectin, diethylcarbamazine (DEC) hoặc albendazole giúp tiêu diệt giun trưởng thành trong máu hoặc ngăn chặn sự sinh sản của chúng, ngăn ngừa lây nhiễm cho người khác. Vì giun có thể vẫn còn sống trong cơ thể, nên dùng thuốc mỗi năm một lần, mỗi đợt kéo dài vài tuần.
- Phẫu thuật: Loại bỏ giun chết khỏi máu. Nếu bệnh gây ra tràn dịch màng tinh hoàn, phẫu thuật có thể được thực hiện để giảm tích tụ dịch trong bìu.
- Quản lý bệnh phù chân voi: Các biện pháp kiểm soát sưng phù như kê cao chi hoặc sử dụng băng ép.
Tác dụng phụ của điều trị bệnh phù chân voi
Người bệnh cần được theo dõi cẩn thận khi dùng thuốc điều trị giun chỉ vì thuốc có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.
Bệnh giun chỉ bạch huyết có chữa khỏi được không?
Hiện tại không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh giun chỉ bạch huyết. Thuốc có thể tiêu diệt nhiều giun và ngăn ngừa lây lan bệnh. Điều trị cũng có thể giúp giảm triệu chứng.
Phòng ngừa
Có thể phòng ngừa bệnh phù chân voi không?
Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh là tránh bị muỗi đốt, đặc biệt ở vùng nhiệt đới. Nếu bạn sống hoặc đi du lịch đến những nơi có nguy cơ nhiễm giun chỉ, hãy thực hiện các biện pháp sau:
- Ngủ dưới màn chống muỗi.
- Sử dụng thuốc chống côn trùng trên vùng da hở, đặc biệt vào ban đêm.
- Mặc quần dài và áo dài tay.
Ở những khu vực bệnh giun chỉ phổ biến, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo điều trị dự phòng bằng hóa chất cho toàn bộ khu vực. Những người có nguy cơ nhiễm bệnh sẽ được dùng hóa chất dự phòng hàng năm.
Các loại thuốc này có tác dụng nhỏ đối với giun trưởng thành nhưng có thể ngăn chặn giun non sinh sản và ngăn ngừa ký sinh trùng lây lan sang muỗi.
Tiên lượng
Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi mắc bệnh phù chân voi?
Bệnh nhân phù chân voi thường gặp phải những tác động tiêu cực về mặt xã hội. Các triệu chứng nghiêm trọng như sưng phù có thể dẫn đến sự kỳ thị của xã hội. Sưng phù hoặc đau mãn tính cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng làm việc. Mặc dù bệnh không có cách chữa khỏi, nhưng có thể kiểm soát và giảm triệu chứng.
Sống chung với bệnh
Khi nào tôi nên đi khám bác sĩ?
Nếu bạn bị sưng hoặc dày da không rõ nguyên nhân (đặc biệt ở tay, chân, ngực, bìu hoặc âm hộ), hãy thông báo cho bác sĩ. Bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm để chẩn đoán hoặc loại trừ bệnh.
Những câu hỏi nào nên hỏi bác sĩ?
Bạn cũng có thể hỏi bác sĩ:
- Nguyên nhân gây bệnh phù chân voi là gì?
- Làm thế nào để kiểm soát các triệu chứng liên quan đến bệnh?
- Phương pháp điều trị nào được khuyến nghị?
- Điều trị có tác dụng phụ không?
- Khả năng tái nhiễm sau điều trị là bao nhiêu?
- Làm thế nào để phòng ngừa bệnh?
Các câu hỏi thường gặp
Làm thế nào để kiểm soát các triệu chứng phù bạch huyết?
Ngay cả khi thuốc tiêu diệt giun chỉ, bạn vẫn có thể bị phù bạch huyết. Để kiểm soát các triệu chứng, bạn có thể:
- Khử trùng và băng bó vết thương.
- Kê cao tay hoặc chân bị sưng.
- Tăng cường vận động.
- Rửa và lau khô các vùng bị sưng hàng ngày.
- Đi giày vừa vặn để giảm nguy cơ té ngã và bị thương.
