Bệnh lao (TB) là một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Vi khuẩn này thường tấn công phổi, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể như cột sống, não hoặc thận.
Không phải ai nhiễm vi khuẩn lao cũng sẽ mắc bệnh. Nếu bạn bị nhiễm lao nhưng không có triệu chứng, đó được gọi là lao tiềm ẩn (inactive tuberculosis hay latent TB). Vi khuẩn lao ở trạng thái “ngủ đông” bên trong cơ thể. Ước tính có khoảng 13 triệu người ở Hoa Kỳ mắc lao tiềm ẩn. Một số người có thể mang vi khuẩn lao tiềm ẩn suốt đời mà không bao giờ phát triển thành lao hoạt động (active TB).
Tuy nhiên, lao tiềm ẩn có thể trở thành lao hoạt động nếu hệ miễn dịch của bạn suy yếu. Hệ miễn dịch suy yếu có thể không đủ sức ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn.
Triệu chứng và Nguyên nhân
Triệu chứng của bệnh lao
Các triệu chứng của lao hoạt động bao gồm:
- Ho kéo dài từ ba tuần trở lên
- Ho ra máu hoặc đờm
- Đau ngực, hoặc đau khi thở hoặc ho
- Sụt cân không rõ nguyên nhân
- Mệt mỏi
- Sốt
- Ớn lạnh
- Đổ mồ hôi đêm
Nếu bạn bị lao tiềm ẩn, bạn sẽ không có bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, bạn có thể có kết quả xét nghiệm lao dương tính.
Nguyên nhân gây bệnh lao
Vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis là nguyên nhân gây ra bệnh lao. Vi khuẩn lây lan qua không khí và có thể xâm nhập vào phổi khi bạn hít phải. Đôi khi, chúng cũng có thể lây nhiễm sang các bộ phận khác của cơ thể.
Các loại bệnh lao
Loại lao phổ biến nhất là lao phổi (pulmonary tuberculosis). Tuy nhiên, vi khuẩn lao cũng có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể (lao ngoài phổi – extrapulmonary tuberculosis). Một dạng khác là lao kê (miliary tuberculosis), có thể lan rộng khắp cơ thể và gây ra:
- Gan to, lách to
- Viêm màng não
- Các vấn đề về tim
Bệnh lao lây lan như thế nào?
Bệnh lao có thể lây lan khi một người mắc lao hoạt động ho, hắt hơi, nói chuyện, hát hoặc cười. Chỉ những người bị nhiễm trùng phổi hoạt động mới có khả năng lây bệnh. Thông thường, bạn phải tiếp xúc trong thời gian dài với người bệnh mới có thể mắc lao. Hầu hết những người hít phải vi khuẩn lao có thể chống lại vi khuẩn và ngăn chặn sự phát triển của chúng, dẫn đến nhiễm lao tiềm ẩn.
Yếu tố rủi ro
Bạn có thể có nguy cơ phơi nhiễm lao cao hơn nếu:
- Là cư dân hoặc nhân viên trong các cơ sở tập trung đông người, nơi bệnh lao có thể lây lan, chẳng hạn như nhà tù, nhà tế bần, cơ sở điều dưỡng lành nghề, nhà tạm trú và các cơ sở y tế khác.
- Làm việc trong phòng thí nghiệm vi khuẩn học.
- Đã từng sống ở khu vực có bệnh lao phổ biến, như Mỹ Latinh, vùng Caribe, Châu Phi, Châu Á, Đông Âu và Nga.
- Đã tiếp xúc với người được biết hoặc nghi ngờ mắc bệnh lao.
Bạn có thể có nguy cơ mắc lao hoạt động cao hơn nếu:
- Tiêm chích ma túy.
- Có hệ miễn dịch non yếu, suy giảm hoặc suy yếu (bao gồm cả trẻ sơ sinh và trẻ em).
- Mắc bệnh thận, tiểu đường hoặc các bệnh mãn tính (dài hạn) khác.
- Đã được ghép tạng.
- Đang điều trị hóa chất cho bệnh ung thư.
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Chẩn đoán bệnh lao bằng cách nào?
Các bác sĩ sử dụng xét nghiệm da hoặc xét nghiệm máu để chẩn đoán bệnh lao. Bạn cũng có thể cần:
- Xét nghiệm dịch đờm và dịch phổi.
- Chụp X-quang ngực.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT).
Quản lý và Điều trị
Điều trị bệnh lao như thế nào?
Các bác sĩ điều trị cả bệnh lao hoạt động và bệnh lao không hoạt động bằng các loại kháng sinh đặc hiệu. Bạn có thể cần dùng kết hợp nhiều loại thuốc để loại bỏ nhiễm trùng.
Bạn sẽ phải dùng những loại thuốc này trong một thời gian dài – vài tháng. Bạn phải dùng thuốc chính xác theo chỉ định của bác sĩ để loại bỏ tất cả vi khuẩn. Điều rất quan trọng là phải hoàn thành toàn bộ đơn thuốc của bạn.
Thuốc điều trị lao
Các loại thuốc cụ thể mà bác sĩ có thể kê đơn bao gồm:
- Isoniazid (Hyzyd®)
- Rifampin (Rifadin®)
- Ethambutol (Myambutol®)
- Pyrazinamide (Zinamide®)
- Rifapentine (Priftin®)
Thời gian phục hồi
Bạn có thể bắt đầu cảm thấy khỏe hơn và ít triệu chứng hơn trong vòng vài tuần sau khi bắt đầu điều trị. Nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn để hoàn thành nó. Bạn sẽ cần dùng thuốc ít nhất sáu đến chín tháng.
Khi nào tôi nên đi khám bác sĩ?
Nếu bạn đã tiếp xúc với bệnh lao, bạn nên nói chuyện với bác sĩ ngay lập tức. Họ có thể nói chuyện với bạn về các lựa chọn để được xét nghiệm. Điều quan trọng là phải được xét nghiệm nếu bạn đã phát triển bất kỳ triệu chứng nào – bạn có thể truyền bệnh lao cho người khác.
Nếu bạn đang dùng thuốc để điều trị bệnh lao, hãy nói chuyện với bác sĩ về bất kỳ tác dụng phụ nào. Một số tác dụng phụ có thể nghiêm trọng.
Phòng ngừa
Có thể ngăn ngừa bệnh lao không?
Bạn có thể giảm nguy cơ mắc và lây lan bệnh lao bằng cách:
- Rửa tay kỹ lưỡng và thường xuyên.
- Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi.
- Tránh tiếp xúc gần với người khác.
- Đảm bảo bạn dùng tất cả các loại thuốc theo chỉ định.
- Không đi làm hoặc đi học cho đến khi bạn được bác sĩ cho phép.
Trong bệnh viện, các biện pháp quan trọng nhất để ngăn chặn sự lây lan của bệnh lao là thông gió thích hợp và sử dụng thiết bị bảo vệ cá nhân.
Có vắc-xin ngừa bệnh lao không?
Một số quốc gia (nhưng không phải Hoa Kỳ) sử dụng vắc-xin ngừa bệnh lao có tên là Bacillus Calmette-Guerin (BCG). Nó chủ yếu được dùng cho trẻ em ở các quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh lao cao.
Các câu hỏi thường gặp khác
Bệnh lao phổ biến như thế nào?
Năm 2020, khoảng 10 triệu người mắc bệnh lao trên toàn thế giới và khoảng 1,5 triệu người chết vì bệnh này. Bệnh lao từng là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở Hoa Kỳ, nhưng với các phương pháp điều trị mới, số ca bệnh đã giảm nhanh chóng trong những năm 1940 và 1950. Đã có 7.860 trường hợp mắc bệnh lao được báo cáo ở Hoa Kỳ vào năm 2021.
