Tổng quan
Bệnh lý đơn dây thần kinh (Mononeuropathy) là tình trạng tổn thương xảy ra ở một dây thần kinh duy nhất. Tổn thương này có thể gây ra đau đớn, mất vận động và/hoặc tê bì cho người bệnh.
Bệnh có thể do nhiều yếu tố gây ra, bao gồm chấn thương, chèn ép và viêm. Các yếu tố này có thể dẫn đến tổn thương lớp vỏ myelin (bao bọc dây thần kinh), phần giữa của dây thần kinh (axon) hoặc cả hai. Tình trạng này làm gián đoạn quá trình dẫn truyền điện trong dây thần kinh.
Những dây thần kinh nào có thể bị ảnh hưởng bởi bệnh lý đơn dây thần kinh?
Về mặt lý thuyết, bất kỳ dây thần kinh riêng lẻ nào trong cơ thể đều có thể bị ảnh hưởng bởi bệnh lý đơn dây thần kinh. Tuy nhiên, các dây thần kinh nằm gần da hoặc gần xương dễ bị ảnh hưởng nhất. Chúng bao gồm:
- Dây thần kinh giữa ở cổ tay. Đây là nguyên nhân gây ra dạng bệnh lý đơn dây thần kinh phổ biến nhất, hội chứng ống cổ tay.
- Dây thần kinh trụ ở khuỷu tay.
- Dây thần kinh quay ở cánh tay trên.
- Dây thần kinh mác (peroneal) ngay dưới đầu gối.
- Dây thần kinh bì đùi ngoài ở chân.
Ai có thể mắc bệnh lý đơn dây thần kinh?
Bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh lý đơn dây thần kinh. Bất kỳ dây thần kinh nào chịu sự chèn ép kéo dài hoặc các tác động gây căng thẳng khác đều có thể bị ảnh hưởng.
Những người mắc một số bệnh lý nhất định, chẳng hạn như bệnh tiểu đường, có nguy cơ mắc bệnh lý đơn dây thần kinh cao hơn.
Triệu chứng và nguyên nhân
Nguyên nhân gây bệnh lý đơn dây thần kinh?
Nguyên nhân gây bệnh lý đơn dây thần kinh rất khác nhau tùy thuộc vào dây thần kinh bị ảnh hưởng. Bệnh có thể do các chuyển động lặp đi lặp lại, chấn thương và áp lực kéo dài lên dây thần kinh do chấn thương hoặc sưng tấy. Các chấn thương có thể gây ra bệnh lý đơn dây thần kinh bao gồm:
- Áp lực từ bó bột hoặc nạng không vừa vặn.
- Áp lực do giữ một tư thế cố định trong thời gian dài.
- Áp lực lên dây thần kinh khi phải nằm liệt giường hoặc bị liệt.
- Tổn thương do xạ trị.
Triệu chứng của bệnh lý đơn dây thần kinh là gì?
Các triệu chứng của bệnh lý đơn dây thần kinh khác nhau tùy thuộc vào dây thần kinh bị ảnh hưởng. Các triệu chứng phổ biến nhất là:
- Mất cảm giác ở vùng bị ảnh hưởng.
- Yếu cơ ở vùng bị ảnh hưởng.
- Đau hoặc rát.
- Cảm giác “kim châm”.
Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào ở trên. Bệnh lý đơn dây thần kinh không được điều trị có thể dẫn đến:
- Yếu cơ vĩnh viễn.
- Suy giảm sự khéo léo.
- Tàn tật vĩnh viễn.
- Mất cảm giác.
- Đau đớn.
Chẩn đoán và xét nghiệm
Chẩn đoán bệnh lý đơn dây thần kinh như thế nào?
Bác sĩ thường có thể chẩn đoán bệnh lý đơn dây thần kinh bằng cách lắng nghe các triệu chứng của bạn và thực hiện khám thực thể.
Đôi khi, một thủ thuật gọi là điện cơ (EMG) và đo tốc độ dẫn truyền thần kinh (NCV) sẽ được thực hiện. Các xét nghiệm này được thực hiện cùng nhau để đánh giá khả năng dẫn điện của dây thần kinh một cách thích hợp. Các xét nghiệm khác có thể được thực hiện bao gồm siêu âm thần kinh cơ hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI).
Quản lý và điều trị
Điều trị bệnh lý đơn dây thần kinh như thế nào?
Việc điều trị bệnh lý đơn dây thần kinh phụ thuộc vào loại dây thần kinh bị ảnh hưởng. Các phương pháp điều trị bao gồm:
- Loại bỏ áp lực.
- Tiêm corticosteroid.
- Sử dụng nẹp để cố định khu vực.
- Điều trị bất kỳ bệnh lý tiềm ẩn nào liên quan.
- Phẫu thuật, khi cần thiết, để giảm áp lực nếu các phương pháp điều trị khác không thành công.
Tiên lượng
Tiên lượng cho bệnh lý đơn dây thần kinh là gì?
Điều quan trọng là bệnh lý đơn dây thần kinh phải được điều trị khi được phát hiện. Nếu được phát hiện sớm, có thể tránh được tàn tật lâu dài.
