Tổng quan
Bệnh tiểu đường khó kiểm soát là gì?
Bệnh tiểu đường khó kiểm soát (Brittle diabetes), còn gọi là tiểu đường không ổn định, là tình trạng bệnh tiểu đường đặc biệt khó kiểm soát, gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Đặc trưng của bệnh là sự dao động thất thường và nghiêm trọng của nồng độ glucose (đường) trong máu. Sự dao động này dẫn đến các đợt hạ đường huyết (lượng đường trong máu thấp) và/hoặc tăng đường huyết (lượng đường trong máu cao) thường xuyên, thậm chí phải nhập viện cấp cứu.
“Bệnh tiểu đường khó kiểm soát” không phải là một chẩn đoán y khoa chính thức, mà chỉ là một thuật ngữ mô tả tình trạng bệnh tiểu đường khó kiểm soát. Các bác sĩ có thể sử dụng các tên gọi khác như tiểu đường dao động (labile diabetes) hoặc tiểu đường không ổn định (unstable diabetes).
Tình trạng này chủ yếu ảnh hưởng đến những người mắc bệnh tiểu đường Loại 1, nhưng cũng có thể xảy ra ở những người mắc bệnh tiểu đường Loại 2 phụ thuộc insulin. Bệnh tiểu đường khó kiểm soát thường xuất hiện do các vấn đề sức khỏe thể chất và/hoặc tinh thần khác đi kèm.
Triệu chứng và Nguyên nhân
Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường khó kiểm soát?
Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến bệnh tiểu đường khó kiểm soát. Việc kiểm soát đường huyết là một quá trình phức tạp và chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Người bệnh tiểu đường thường học cách dự đoán những tác động này theo thời gian và kinh nghiệm. Tuy nhiên, trong trường hợp bệnh tiểu đường khó kiểm soát, những yếu tố này thường khó hoặc không thể dự đoán, dẫn đến sự dao động glucose thất thường.
Nhìn chung, có bốn nhóm nguyên nhân chính gây ra bệnh tiểu đường khó kiểm soát:
- Các bệnh lý thể chất đi kèm.
- Các vấn đề sức khỏe tâm thần đi kèm.
- Tuổi tác và suy giảm trí nhớ.
- Thiếu tiếp cận insulin và mất an ninh lương thực.
Các bệnh lý thể chất có thể gây ra bệnh tiểu đường khó kiểm soát
Các bệnh lý thể chất có thể dẫn đến các đợt tăng đường huyết thường xuyên bao gồm:
- Một số rối loạn nội tiết tố, chẳng hạn như cường giáp (thyrotoxicosis), bệnh to đầu chi (acromegaly), hội chứng Cushing và u tủy thượng thận (pheochromocytoma).
- Loạn dưỡng mỡ bẩm sinh hiếm gặp (lipodystrophies).
- Nhiễm trùng toàn thân.
Những tình trạng này thường gây ra tình trạng kháng insulin, làm tăng lượng đường trong máu.
Các bệnh lý thể chất có thể dẫn đến các đợt hạ đường huyết thường xuyên bao gồm:
- Bệnh celiac.
- Liệt dạ dày (Gastroparesis).
- Bệnh Addison.
Một số loại thuốc, chẳng hạn như sử dụng corticosteroid lâu dài, cũng có thể dẫn đến bệnh tiểu đường khó kiểm soát.
Các vấn đề sức khỏe tâm thần có thể gây ra bệnh tiểu đường khó kiểm soát
Nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần có thể dẫn đến bệnh tiểu đường khó kiểm soát vì nhiều lý do khác nhau. Ví dụ:
- Rối loạn ăn uống.
- Lạm dụng chất gây nghiện.
- Trầm cảm.
- Lo âu.
Tuổi tác và bệnh tiểu đường khó kiểm soát
Tuổi tác và các vấn đề về trí nhớ (như suy giảm nhận thức nhẹ hoặc sa sút trí tuệ) có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tự quản lý bệnh tiểu đường của bạn. Bạn có thể có nhiều khả năng:
- Quên dùng liều insulin.
- Dùng quá nhiều liều insulin.
- Nhầm lẫn các loại insulin (như insulin tác dụng kéo dài và insulin tác dụng ngắn).
- Sử dụng không chính xác các thiết bị quản lý bệnh tiểu đường, như máy bơm insulin và máy theo dõi đường huyết liên tục (CGM).
Những vấn đề này có thể dẫn đến các đợt tăng và/hoặc hạ đường huyết thường xuyên.
Thiếu tiếp cận insulin và mất an ninh lương thực
Việc thiếu tiếp cận insulin, thường là do chi phí cao, có thể dẫn đến việc phải hạn chế insulin. Điều này thường dẫn đến nhiễm toan ceton do tiểu đường (DKA) và thậm chí tử vong.
Mất an ninh lương thực cũng thường dẫn đến lượng đường trong máu không ổn định. Mất an ninh lương thực đề cập đến việc tiếp cận không chắc chắn hoặc hạn chế với thực phẩm đầy đủ và an toàn. Nó có liên quan đến mức A1C cao hơn ở cả những người mắc bệnh tiểu đường Loại 1 và Loại 2.
Triệu chứng của bệnh tiểu đường khó kiểm soát là gì?
Người bệnh tiểu đường khó kiểm soát trải qua những thay đổi đột ngột và thường xuyên về lượng đường trong máu. Sự dao động này dẫn đến hạ đường huyết và/hoặc tăng đường huyết thường xuyên.
Triệu chứng của hạ đường huyết
Các triệu chứng của hạ đường huyết bao gồm:
- Run rẩy.
- Suy nhược.
- Đổ mồ hôi và ớn lạnh.
- Cực kỳ đói (chứng ăn nhiều – polyphagia).
- Tim đập nhanh.
- Chóng mặt hoặc choáng váng.
- Lú lẫn hoặc khó tập trung.
- Lo lắng hoặc khó chịu.
- Ngứa ran hoặc tê ở môi, lưỡi hoặc má.
Các dấu hiệu của hạ đường huyết nghiêm trọng bao gồm:
- Mờ mắt hoặc song thị.
- Nói ngọng.
- Vụng về hoặc khó phối hợp.
- Mất phương hướng.
- Co giật.
- Mất ý thức.
Triệu chứng của tăng đường huyết
Các triệu chứng ban đầu của tăng đường huyết bao gồm:
- Tăng cảm giác khát (chứng khát nhiều – polydipsia) và/hoặc đói.
- Đi tiểu thường xuyên.
- Đau đầu.
- Mờ mắt.
Các triệu chứng của tăng đường huyết kéo dài bao gồm:
- Mệt mỏi.
- Giảm cân.
- Nhiễm trùng nấm men âm đạo.
- Nhiễm trùng da.
- Vết cắt và vết loét chậm lành.
Biến chứng của bệnh tiểu đường khó kiểm soát là gì?
Các đợt hạ đường huyết hoặc tăng đường huyết kéo dài và/hoặc nghiêm trọng mà người bệnh tiểu đường khó kiểm soát gặp phải có thể dẫn đến một số biến chứng nhất định.
Biến chứng của hạ đường huyết
Nếu bạn thường xuyên bị hạ đường huyết, bạn có nguy cơ phát triển tình trạng không nhận biết được hạ đường huyết. Điều này xảy ra khi bạn không gặp các triệu chứng của hạ đường huyết vì cơ thể bạn đã quen với việc có lượng đường trong máu thấp.
Nếu bạn không nhận biết được hạ đường huyết, bạn có nhiều khả năng bị các đợt nghiêm trọng và cần được chăm sóc y tế. Hạ đường huyết nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Trong một số trường hợp hiếm hoi, nó có thể dẫn đến hôn mê và/hoặc tử vong nếu không được điều trị.
Biến chứng của tăng đường huyết
Tăng đường huyết không được điều trị có thể dẫn đến nhiễm toan ceton do tiểu đường (DKA), một biến chứng cấp tính (đột ngột và nghiêm trọng) của bệnh tiểu đường. Các triệu chứng bao gồm:
- Buồn nôn và nôn mửa.
- Mất nước.
- Đau bụng.
- Hơi thở có mùi trái cây.
- Thở sâu hoặc thở nhanh (thở Kussmaul).
- Tim đập nhanh.
- Lú lẫn và mất phương hướng.
- Mất ý thức.
DKA đe dọa tính mạng và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.
Các đợt tăng đường huyết thường xuyên theo thời gian cũng làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng của bệnh tiểu đường, như:
- Bệnh tim mạch.
- Bệnh thận.
- Tổn thương thần kinh (bệnh thần kinh tiểu đường).
- Tổn thương mắt (bệnh võng mạc tiểu đường).
- Các vấn đề về bàn chân.
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Chẩn đoán bệnh tiểu đường khó kiểm soát như thế nào?
Bệnh tiểu đường khó kiểm soát không phải là một chẩn đoán y khoa chính thức, vì vậy không có quy trình chẩn đoán chính thức. Mối quan tâm chính của bác sĩ là tìm ra nguyên nhân cơ bản của những dao động lượng đường trong máu thường xuyên.
Để làm điều này, bác sĩ có thể hỏi bạn một số câu hỏi về cách bạn quản lý bệnh tiểu đường. Họ sẽ phân tích kỹ lưỡng các xu hướng về lượng đường trong máu của bạn. Họ cũng sẽ khám sức khỏe và có thể đề nghị một số xét nghiệm nhất định, như xét nghiệm máu, xét nghiệm hình ảnh và đánh giá tâm lý.
Quản lý và Điều trị
Điều trị bệnh tiểu đường khó kiểm soát như thế nào?
Việc điều trị bệnh tiểu đường khó kiểm soát phần lớn phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Ví dụ, điều trị bệnh celiac bằng kế hoạch ăn uống không chứa gluten nghiêm ngặt có thể giải quyết các đợt hạ đường huyết thường xuyên. Điều trị cường giáp bằng thuốc hoặc phẫu thuật tuyến giáp có thể giải quyết các đợt tăng đường huyết thường xuyên.
Các nguyên nhân khác, chẳng hạn như liệt dạ dày, rối loạn sử dụng chất gây nghiện và chứng mất trí nhớ, có thể khó điều trị hoặc kiểm soát hơn.
Nói chung, bác sĩ có thể đề nghị các chiến lược sau để kiểm soát bệnh tiểu đường khó kiểm soát tốt hơn:
- Sử dụng thiết bị theo dõi đường huyết liên tục (CGM) có thể cảnh báo bạn khi lượng đường trong máu cao hoặc thấp.
- Kiểm tra đường huyết thủ công thường xuyên hơn.
- Nuôi một con chó nghiệp vụ (được gọi là chó cảnh báo tiểu đường) được huấn luyện đặc biệt để cảnh báo bạn khi lượng đường trong máu cao và thấp.
- Tham khảo ý kiến của chuyên gia sức khỏe tâm thần, như nhà tâm lý học, để giúp bạn kiểm soát các vấn đề sức khỏe tâm thần ảnh hưởng đến việc quản lý bệnh tiểu đường.
- Dựa vào những người thân yêu hoặc y tá tại nhà để giúp bạn quản lý bệnh tiểu đường.
- Làm việc với nhân viên xã hội để tìm giải pháp cho việc thiếu tiếp cận insulin và mất an ninh lương thực.
- Sử dụng máy bơm insulin để điều chỉnh và định lượng insulin chính xác hơn.
Trong các trường hợp bệnh tiểu đường khó kiểm soát nghiêm trọng mà nguyên nhân cơ bản không thể kiểm soát được, bạn có thể đủ điều kiện để được ghép tụy. Điều này thường cho phép bạn không còn mắc bệnh tiểu đường nữa.
Phòng ngừa
Tôi có thể ngăn ngừa bệnh tiểu đường khó kiểm soát không?
Bệnh tiểu đường khó kiểm soát không phải lúc nào cũng có thể phòng ngừa được. Nhưng một trong những điều tốt nhất bạn có thể làm để cố gắng ngăn ngừa nó là khám sức khỏe thường xuyên, bao gồm cả bác sĩ nội tiết và bác sĩ chăm sóc chính (PCP). Điều này cho phép bạn cập nhật thông tin về cách quản lý bệnh tiểu đường của mình, cách này sẽ thay đổi theo thời gian và sức khỏe tổng thể của bạn.
Triển vọng/Tiên lượng
Triển vọng cho bệnh tiểu đường khó kiểm soát là gì?
Bệnh tiểu đường khó kiểm soát thường dẫn đến nhập viện thường xuyên vì hạ đường huyết nghiêm trọng và/hoặc DKA. Nó cũng có thể dẫn đến:
- Chất lượng cuộc sống thấp.
- Các biến chứng lâu dài của bệnh tiểu đường.
- Các vấn đề duy trì việc làm.
- Căng thẳng trong các mối quan hệ.
- Các vấn đề khi mang thai hoặc duy trì thai kỳ.
Nếu bạn mắc bệnh tiểu đường khó kiểm soát, điều quan trọng là phải thường xuyên đến gặp bác sĩ để tìm ra các chiến lược để quản lý tốt nhất lượng đường trong máu của bạn. Với sự điều trị, công nghệ bệnh tiểu đường và hỗ trợ thích hợp, nhiều trường hợp bệnh tiểu đường khó kiểm soát có thể được kiểm soát.
Tuổi thọ của người mắc bệnh tiểu đường khó kiểm soát là bao nhiêu?
Có nhiều nguyên nhân có thể xảy ra và mức độ nghiêm trọng của bệnh tiểu đường khó kiểm soát. Vì vậy, các nhà nghiên cứu không biết bệnh tiểu đường khó kiểm soát ảnh hưởng đến tuổi thọ như thế nào. Nhưng vì nó có liên quan đến việc tăng khả năng mắc các biến chứng lâu dài của bệnh tiểu đường, nên nó có thể làm giảm tuổi thọ của bạn. Ngoài ra, nếu không được điều trị, hạ đường huyết nghiêm trọng và DKA sẽ gây tử vong. Điều quan trọng là phải được chăm sóc ngay lập tức nếu bạn mắc các bệnh này.
Sống chung với bệnh tiểu đường khó kiểm soát
Khi nào tôi nên đến gặp bác sĩ nếu tôi mắc bệnh tiểu đường khó kiểm soát?
Điều quan trọng là phải thường xuyên đến gặp bác sĩ nếu bạn mắc bệnh tiểu đường khó kiểm soát, đặc biệt nếu bạn có một bệnh mãn tính đi kèm gây ra những dao động lượng đường trong máu. Nếu bạn nhận thấy những thay đổi đáng kể về lượng đường trong máu, hãy đến gặp bác sĩ.
Khi nào tôi nên đến phòng cấp cứu?
Nếu bạn có các dấu hiệu của DKA, hãy đến phòng cấp cứu gần nhất. Nếu bạn bị hạ đường huyết nghiêm trọng, hãy gọi 115 hoặc số dịch vụ cấp cứu tại địa phương của bạn.
Lời khuyên
Bệnh tiểu đường khó kiểm soát xảy ra khi các tình trạng hoặc tình huống khác khiến việc kiểm soát bệnh tiểu đường trở nên đặc biệt khó khăn. Mắc bệnh tiểu đường khó kiểm soát không phải là lỗi của bạn. Nhưng có những bước bạn có thể thực hiện để kiểm soát nó tốt hơn, chẳng hạn như thường xuyên đến gặp bác sĩ và tuân thủ chặt chẽ kế hoạch quản lý bệnh tiểu đường của bạn. Bạn cũng có thể cần dựa vào những người thân yêu để được hỗ trợ.
