Tổng quan
Bóc tách động mạch cổ là gì?
Bóc tách động mạch cổ xảy ra khi có một vết rách ở một hoặc nhiều lớp mô của thành mạch máu. Bóc tách động mạch cổ là một nguyên nhân phổ biến gây ra đột quỵ ở người trẻ và trung niên.
Các động mạch cổ là một nhóm các mạch máu lớn ở cổ của bạn. Chúng bao gồm động mạch cảnh (cung cấp máu cho phần trước của não) và động mạch đốt sống (cung cấp máu cho phần sau của não và cột sống).
Bóc tách động mạch cổ ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?
Khi bị bóc tách động mạch cảnh, lớp lót bên trong của mạch máu bị rách. Tại vị trí rách, máu có thể đông lại. Nếu cục máu đông vỡ ra, nó có thể di chuyển đến não của bạn, chặn các mạch máu và hạn chế lưu lượng máu, dẫn đến đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
Triệu chứng và nguyên nhân
Nguyên nhân gây bóc tách động mạch cổ?
Chấn thương ở đầu hoặc cổ (do tai nạn xe hơi hoặc chấn thương tương tự) là nguyên nhân phổ biến nhất của bóc tách động mạch. Bóc tách không do chấn thương có thể xảy ra do căng thẳng hoặc nâng vật nặng ở một số người.
Rối loạn mô liên kết
Các rối loạn mô liên kết di truyền, chẳng hạn như hội chứng Marfan hoặc hội chứng Ehlers-Danlos, có thể làm tăng nguy cơ bóc tách động mạch cổ. Những bệnh này ảnh hưởng đến tính đàn hồi và độ bền của thành mạch máu.
Chấn thương vùng cổ
Các chấn thương và căng cơ vùng cổ có thể dẫn đến bóc tách động mạch, bao gồm:
- Tiền sử chấn thương cổ, như chấn thương Whiplash do tai nạn giao thông.
- Giữ đầu ở vị trí quá mức trong thời gian dài (ví dụ: sơn trần nhà).
- Các cử động đầu nhanh chóng (ví dụ: đi tàu lượn siêu tốc, nắn khớp cổ).
- Nâng tạ và mang vật nặng.
Các bệnh gần đây
Các bệnh gây căng thẳng có thể dẫn đến bóc tách động mạch cổ. Chúng bao gồm:
- Ho dữ dội
- Hắt hơi mạnh
- Nôn mửa
Các yếu tố rủi ro khác
Các yếu tố khác làm tăng nguy cơ bóc tách động mạch cổ bao gồm:
- Hút thuốc lá
- Cao huyết áp
- Sử dụng thuốc tránh thai đường uống
Triệu chứng của bóc tách động mạch cổ là gì?
Nhiều người bắt đầu nhận thấy các triệu chứng đến một tháng trước khi được chẩn đoán bóc tách động mạch cổ. Có ba loại triệu chứng chính, bao gồm:
- Đau đầu dữ dội và đột ngột (đặc biệt là sau một mắt) hoặc đau cổ.
- Các triệu chứng giống đột quỵ.
- Hội chứng Horner.
Đau đầu hoặc đau cổ
Bạn có thể bị đau đầu hoặc đau cổ không liên quan đến một vấn đề sức khỏe hiện có. Cơn đau thường:
- Đến đột ngột.
- Không biến mất.
- Ở một bên đầu (đặc biệt là sau một mắt) hoặc cổ.
- Giống với đau đầu từng cụm, đau nửa đầu hoặc đau đầu kiểu sét đánh.
Hội chứng Horner
Tình trạng này ảnh hưởng đến chức năng không tự nguyện của mắt và mặt. Các triệu chứng bao gồm sụp mí mắt, đồng tử nhỏ hơn ở một mắt và thiếu mồ hôi. Hội chứng Horner thường chỉ ảnh hưởng đến một bên đầu.
Hình ảnh minh họa các triệu chứng của hội chứng Horner, bao gồm sụp mí và co đồng tử
Các triệu chứng giống đột quỵ
Các triệu chứng bóc tách động mạch cổ này xảy ra khi một phần não của bạn không nhận đủ máu. Chúng bao gồm:
- Khó nói hoặc hiểu lời nói
- Tê hoặc yếu ở một bên cơ thể
- Mất thị lực hoặc nhìn đôi
- Chóng mặt hoặc mất thăng bằng
- Đau đầu dữ dội
Chẩn đoán và xét nghiệm
Ai nên được đánh giá bóc tách động mạch cổ?
Bóc tách động mạch cổ có thể khó phát hiện, nhưng một số triệu chứng nhất định sẽ làm tăng nghi ngờ của bác sĩ. Bạn nên thông báo cho bác sĩ nếu bạn phát triển bất kỳ triệu chứng nào được đề cập ở trên.
Chẩn đoán bóc tách động mạch cổ như thế nào?
Chụp cắt lớp vi tính mạch máu (CTA) hoặc chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA) là những phương pháp tốt để phát hiện bóc tách. Các kỹ thuật này chụp ảnh cụ thể các mạch máu của bạn. Siêu âm Doppler cũng có thể được sử dụng để đánh giá lưu lượng máu trong động mạch cổ.
Quản lý và điều trị
Điều trị bóc tách động mạch cổ như thế nào?
Bóc tách thường tự lành. Các liệu pháp y tế có thể làm giảm nguy cơ hình thành cục máu đông có thể dẫn đến đột quỵ.
Bạn có thể cần:
- Thuốc chống kết tập tiểu cầu: Aspirin hoặc clopidogrel (Plavix®) có thể giúp ngăn ngừa cục máu đông hình thành.
- Thuốc chống đông máu: Warfarin (Coumadin®) hoặc heparin có thể được sử dụng để làm loãng máu và ngăn ngừa cục máu đông.
- Kiểm soát huyết áp: Điều trị huyết áp cao có thể giúp giảm căng thẳng cho thành mạch máu.
Nếu các liệu pháp tiêu chuẩn không thành công thì sao?
Đôi khi, các thủ thuật như đặt stent là cần thiết. Đặt stent sử dụng một thiết bị lưới để củng cố và mở rộng thành mạch máu. Phẫu thuật cũng có thể là một lựa chọn trong một số trường hợp.
Phòng ngừa
Làm thế nào tôi có thể ngăn ngừa bóc tách động mạch cổ?
Nếu bạn có một tình trạng tiềm ẩn làm tăng nguy cơ bóc tách của bạn, điều quan trọng là phải được theo dõi thường xuyên từ một chuyên gia mạch máu.
Tất cả những người có nguy cơ bóc tách động mạch cổ nên tối ưu hóa sức khỏe của họ bằng cách:
- Tránh các vị trí cổ quá mức kéo dài (như sơn trần nhà).
- Tránh các cử động đầu và cổ nhanh chóng (như đi tàu lượn siêu tốc và nắn khớp cổ).
- Tránh nâng vật nặng (đòi hỏi phải căng thẳng để nâng).
- Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh cho tim.
- Tập thể dục thường xuyên. (Nói chuyện với bác sĩ của bạn về một kế hoạch cá nhân hóa.)
- Kiểm soát huyết áp, có thể bao gồm dùng thuốc ức chế ACE.
- Bỏ thuốc lá.
Triển vọng/Tiên lượng
Tiên lượng cho những người bị bóc tách động mạch cổ là gì?
Bóc tách động mạch cổ thường lành rất tốt, đưa mạch máu trở lại bình thường. Quá trình này thường xảy ra trong vòng ba đến sáu tháng đầu tiên.
Sống chung với bệnh
Cuộc sống với bóc tách động mạch cổ như thế nào?
Bạn sẽ cần theo dõi thường xuyên, bao gồm các nghiên cứu hình ảnh, cho đến khi bác sĩ xác nhận vết bóc tách đã lành. Bạn cũng có thể cần tiếp tục dùng thuốc chống kết tập tiểu cầu hoặc liệu pháp chống đông máu trong thời gian này. Quan trọng nhất là tuân thủ theo hướng dẫn và chỉ định của bác sĩ điều trị để đảm bảo phục hồi tốt nhất.
