Tổng quan
Giảm thể tích tuần hoàn là gì?
Giảm thể tích tuần hoàn (Hypovolemia) xảy ra khi cơ thể không có đủ lượng dịch (máu) lưu thông. Lượng dịch thấp có thể bao gồm nước, huyết tương trong hệ tuần hoàn và/hoặc dịch bạch huyết. Dịch bạch huyết là một chất lỏng chứa nhiều tế bào bạch cầu, giúp loại bỏ độc tố và chất thải khỏi cơ thể.
Khoảng 50% đến 60% cơ thể là chất lỏng. Nếu bị giảm thể tích tuần hoàn, bạn mất hơn 15% tổng lượng dịch trong hệ tuần hoàn.
Điều trị kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng đe dọa tính mạng như tổn thương nội tạng, sốc hoặc tử vong.
Sốc giảm thể tích là gì?
Sốc giảm thể tích là dạng nghiêm trọng nhất của giảm thể tích tuần hoàn, cần được cấp cứu ngay lập tức. Tình trạng này xảy ra khi bạn mất một lượng lớn dịch hoặc máu, ngăn cản tim bơm máu đi khắp cơ thể. Sốc giảm thể tích có thể khiến các cơ quan ngừng hoạt động.
Người bị sốc giảm thể tích mất hơn 20% lượng dịch trong cơ thể, có thể do chấn thương nghiêm trọng (vết cắt hoặc bỏng), chảy máu trong, nôn mửa hoặc tiêu chảy.
Giảm thể tích tuần hoàn phổ biến như thế nào và ảnh hưởng đến ai?
Bất kỳ ai cũng có thể bị giảm thể tích tuần hoàn. Tỷ lệ mắc bệnh chính xác chưa được biết, nhưng giảm thể tích tuần hoàn là phổ biến ở những người mắc bệnh khởi phát đột ngột, bị thương nặng hoặc đang trong tình trạng nguy kịch.
Giảm thể tích tuần hoàn ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?
Cơ thể cần một lượng dịch (máu) nhất định để giữ cho các cơ quan hoạt động. Giống như cây cối trong vườn, cơ thể cần chất lỏng để duy trì sự sống. Nếu có hạn hán và khu vườn không nhận đủ nước mưa, cây cối sẽ héo úa. Cơ thể bạn cũng cần chất lỏng để không bị “héo úa”. Khi bạn được chẩn đoán mắc chứng giảm thể tích tuần hoàn, bác sĩ sẽ cung cấp thêm dịch để thay thế lượng dịch đã mất, giống như việc bạn dùng bình tưới để tưới cây trong vườn khi trời không mưa.
Triệu chứng và nguyên nhân
Các triệu chứng của giảm thể tích tuần hoàn là gì?
Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng giảm thể tích tuần hoàn khác nhau ở mỗi người. Các dấu hiệu bao gồm:
- Khát nước.
- Đi tiểu ít hơn bình thường.
- Khô miệng và da.
- Chóng mặt.
- Yếu sức.
- Mệt mỏi.
- Nhịp tim nhanh.
Các triệu chứng nghiêm trọng của giảm thể tích tuần hoàn có thể báo hiệu sốc giảm thể tích đe dọa tính mạng, bao gồm:
- Lú lẫn.
- Khó thở hoặc thở nhanh.
- Đổ mồ hôi quá nhiều.
- Mất ý thức.
- Huyết áp thấp.
- Thân nhiệt thấp.
- Da nhợt nhạt hoặc da và môi có màu xanh (chứng xanh tím).
Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số này, đặc biệt là sau khi bị thương, hãy đến phòng cấp cứu ngay lập tức.
Nguyên nhân gây giảm thể tích tuần hoàn là gì?
Mất dịch cơ thể hoặc máu gây ra giảm thể tích tuần hoàn. Có một số cách cơ thể có thể mất máu hoặc dịch, bao gồm:
- Chấn thương: Vết cắt, bỏng hoặc vết thương bên ngoài.
- Bệnh tật: Tình trạng bệnh lý gây ra các triệu chứng nôn mửa và tiêu chảy kéo dài.
- Chảy máu trong: Tình trạng tiềm ẩn gây mất máu bên trong cơ thể.
- Mất nước hoặc suy dinh dưỡng: Thiếu nước và muối (chất điện giải) làm giảm lượng máu.
- Đổ mồ hôi quá nhiều: Tham gia các hoạt động gắng sức khiến bạn đổ mồ hôi trong thời gian dài hoặc một tình trạng khiến bạn đổ mồ hôi nhiều hơn bình thường (tăng tiết mồ hôi).
Chẩn đoán và xét nghiệm
Chẩn đoán giảm thể tích tuần hoàn như thế nào?
Sau khi thu thập tiền sử bệnh, bác sĩ sẽ khám sức khỏe và chỉ định các xét nghiệm chẩn đoán để kiểm tra nồng độ dịch và natri. Nồng độ natri thấp có thể là dấu hiệu của giảm thể tích tuần hoàn. Sau khi xét nghiệm và chẩn đoán, bác sĩ sẽ xác định nguồn gốc của việc mất dịch, từ đó có hướng điều trị kịp thời.
Các xét nghiệm chẩn đoán giảm thể tích tuần hoàn là gì?
Bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm để xác nhận chẩn đoán, bao gồm:
- Da và niêm mạc: Trong quá trình khám sức khỏe, bác sĩ sẽ kiểm tra da và niêm mạc trong miệng, lưỡi và mũi xem có bị khô không, vì đây là một dấu hiệu của tình trạng này.
- Mạch, nhiệt độ cơ thể và huyết áp: Bác sĩ sẽ kiểm tra các chỉ số sinh tồn của bạn khi bạn đang ngồi và khi bạn đang đứng để theo dõi những thay đổi. Trong quá trình này khi bạn thay đổi tư thế, bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng của bạn, đặc biệt nếu bạn cảm thấy chóng mặt khi đứng thẳng, đây là một dấu hiệu của giảm thể tích tuần hoàn.
- Xét nghiệm máu hoặc nước tiểu để đo chức năng thận.
- Xét nghiệm hình ảnh như siêu âm hoặc siêu âm tim.
Điều trị
Điều trị giảm thể tích tuần hoàn như thế nào?
Điều trị kịp thời mang lại kết quả tốt nhất cho những người được chẩn đoán mắc chứng giảm thể tích tuần hoàn. Mục tiêu của điều trị là tăng lượng dịch trong cơ thể thông qua bù dịch. Trong quá trình này, một ống truyền tĩnh mạch (IV) sẽ truyền dịch vào tĩnh mạch của bạn. Tùy thuộc vào loại dịch cơ thể bạn cần, việc bù dịch có thể bao gồm:
- Truyền máu: Máu từ người hiến tặng thay thế lượng máu đã mất trong cơ thể bạn.
- Dung dịch tinh thể: Các phân tử nhỏ của nước muối sinh lý (muối trong nước), đường trong nước (dextrose) hoặc hỗn hợp natri, clorua, kali, canxi và lactat (dung dịch Ringer lactat).
- Dung dịch keo: Các phân tử lớn vẫn còn trong mạch máu (albumin, hetastarch).
Ngoài việc bù dịch, bác sĩ sẽ điều trị nguyên nhân gây ra tình trạng giảm thể tích tuần hoàn, có thể bao gồm:
- Điều trị nhiễm trùng hoặc bệnh tật.
- Chữa lành vết thương.
- Cung cấp các chất dinh dưỡng bị thiếu (như natri hoặc chất điện giải).
Bao lâu sau khi điều trị tôi sẽ cảm thấy tốt hơn?
Giảm thể tích tuần hoàn kéo dài cho đến khi cơ thể có thể bổ sung lượng dịch đã mất. Điều này có thể mất vài ngày đến vài tuần. Sau khi bắt đầu điều trị, quá trình này sẽ tiến triển theo từng bước để đảm bảo cơ thể bạn nhận đủ dịch để duy trì lưu lượng máu và ngăn ngừa các triệu chứng đe dọa tính mạng. Ban đầu, bạn có thể nhận được một lượng lớn dịch truyền tĩnh mạch và khi lượng dịch của bạn gần đạt 100%, lượng dịch bạn nhận được sẽ giảm cho đến khi lượng dịch của bạn ổn định và các triệu chứng biến mất.
Phòng ngừa
Làm thế nào tôi có thể giảm nguy cơ giảm thể tích tuần hoàn?
Mặc dù bạn không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa các yếu tố bên ngoài gây ra giảm thể tích tuần hoàn, nhưng bạn có thể thực hiện các bước để giảm nguy cơ của mình bằng cách:
- Điều trị ngay lập tức các bệnh nhiễm trùng, chấn thương hoặc bệnh tật của bạn.
- Tránh các hoạt động gây đổ mồ hôi quá nhiều.
- Uống nước và giữ nước cho cơ thể.
- Ngăn ngừa vết cắt và bỏng bằng cách đeo thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE).
Tiên lượng
Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi bị giảm thể tích tuần hoàn?
Tiên lượng khác nhau đối với những người được chẩn đoán mắc chứng giảm thể tích tuần hoàn. Mỗi trường hợp phụ thuộc vào việc điều trị và ngăn chặn nguyên nhân gây mất máu hoặc dịch. Nếu giảm thể tích tuần hoàn được chẩn đoán và điều trị sớm, tiên lượng thường tốt. Các trường hợp không được điều trị hoặc điều trị chậm trễ có thể gây ra hậu quả đe dọa tính mạng, có thể gây tổn thương nội tạng vĩnh viễn hoặc tử vong.
Sau khi bắt đầu điều trị để bổ sung lượng dịch đã mất trong cơ thể, các triệu chứng sẽ giảm và biến mất khi lượng dịch của bạn đạt đến mức bình thường.
Chăm sóc bản thân
Làm thế nào để tự chăm sóc bản thân?
Sau khi được chẩn đoán mắc chứng giảm thể tích tuần hoàn, bạn có thể tự chăm sóc bản thân bằng cách:
- Nghỉ ngơi.
- Tránh các hoạt động gắng sức.
- Giữ đủ nước cho cơ thể.
- Ăn một chế độ ăn uống cân bằng và bổ dưỡng.
Khi nào tôi nên đến phòng cấp cứu?
Đến phòng cấp cứu ngay lập tức nếu bạn có các triệu chứng của giảm thể tích tuần hoàn, đặc biệt nếu các triệu chứng của bạn xảy ra sau:
- Một chấn thương như bỏng, vết cắt hoặc vết thương.
- Một bệnh như cúm dạ dày, nơi bạn bị nôn mửa hoặc tiêu chảy kéo dài.
- Một giai đoạn mà bạn không thể ăn hoặc uống.
- Một hoạt động hoặc sự kiện khiến bạn đổ mồ hôi nhiều hơn bình thường.
Những câu hỏi nào tôi nên hỏi bác sĩ?
- Tôi sẽ cần truyền dịch tĩnh mạch trong bao lâu?
- Nguyên nhân nào khiến cơ thể tôi mất máu?
- Khi nào tôi có thể trở lại các hoạt động bình thường sau khi điều trị?
- Làm thế nào để giữ cho cơ thể đủ nước sau khi điều trị?
Các câu hỏi thường gặp
Sự khác biệt giữa giảm thể tích tuần hoàn và tăng thể tích tuần hoàn là gì?
Giảm thể tích tuần hoàn và tăng thể tích tuần hoàn đều là các tình trạng xác định lượng dịch hoặc máu trong cơ thể bạn. Tiền tố “hypo” trong giảm thể tích tuần hoàn có nghĩa là “dưới” và “hyper” có nghĩa là “trên”. Nếu bạn bị giảm thể tích tuần hoàn, bạn không có đủ dịch trong cơ thể. Nếu bạn bị tăng thể tích tuần hoàn, bạn có quá nhiều dịch trong cơ thể.
