Tổng quan
Hội chứng Sjögren là một rối loạn tự miễn, đặc trưng bởi tình trạng khô mắt và khô miệng, cùng với nhiều triệu chứng khác. Bài viết này cung cấp thông tin toàn diện về hội chứng Sjögren, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và các phương pháp điều trị.
Hội chứng Sjögren là gì?
Hội chứng Sjögren là một bệnh tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm các tuyến sản xuất chất lỏng, như tuyến lệ và tuyến nước bọt. Điều này dẫn đến giảm sản xuất nước mắt và nước bọt, gây ra tình trạng khô mắt và khô miệng mãn tính. Hội chứng Sjögren có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể, bao gồm khớp, phổi, thận, mạch máu và hệ thần kinh.
Nếu bạn bị hội chứng Sjögren, hệ thống miễn dịch sẽ gây tổn thương các tuyến sản xuất và kiểm soát độ ẩm, bao gồm:
- Tuyến lệ (gây khô mắt).
- Tuyến nước bọt (gây khô miệng).
- Tuyến mồ hôi (gây khô da).
- Âm đạo (gây khô âm đạo).
Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn gặp tình trạng khô mắt, khô miệng hoặc bất kỳ vùng nào khác trên cơ thể, đặc biệt nếu bạn cũng gặp các triệu chứng khác như đau nhức.
Các loại hội chứng Sjögren
Hội chứng Sjögren được phân loại thành hai loại chính:
- Hội chứng Sjögren nguyên phát: Phát triển độc lập và không liên quan đến bất kỳ tình trạng sức khỏe nào khác.
- Hội chứng Sjögren thứ phát: Xảy ra do một tình trạng hoặc vấn đề sức khỏe khác gây ra (kích hoạt) hội chứng Sjögren. Các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp hoặc lupus có thể là nguyên nhân gây ra hội chứng Sjögren thứ phát.
Hội chứng Sjögren phổ biến như thế nào?
Theo ước tính, có khoảng 2 triệu người ở Hoa Kỳ mắc hội chứng Sjögren. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường được chẩn đoán ở phụ nữ trong độ tuổi từ 40 đến 50.
Triệu chứng và nguyên nhân
Các triệu chứng của hội chứng Sjögren là gì?
Triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng Sjögren là khô bất thường, bao gồm:
- Khô mắt: Cảm giác cộm, rát, ngứa hoặc như có sạn trong mắt. Mắt có thể đỏ, nhạy cảm với ánh sáng và nhìn mờ.
- Khô miệng: Cảm giác khô, dính trong miệng. Khó nuốt, khó nói hoặc thay đổi vị giác. Tăng nguy cơ sâu răng và nhiễm trùng miệng.
- Khô da: Da khô, ngứa, dễ bị kích ứng.
- Khô âm đạo: Khó chịu, đau rát khi quan hệ tình dục.
Ngoài tình trạng khô, hội chứng Sjögren có thể gây ra các triệu chứng khác, bao gồm:
- Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi kéo dài, không cải thiện khi nghỉ ngơi.
- Đau khớp: Đau, sưng và cứng khớp.
- Phát ban da: Đặc biệt là sau khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
- Ho khan: Ho dai dẳng, không rõ nguyên nhân.
- Tê bì: Tê, ngứa ran ở bàn tay và bàn chân.
- Các vấn đề về tiêu hóa: Ợ nóng, khó tiêu, táo bón hoặc tiêu chảy.
Nguyên nhân gây ra hội chứng Sjögren?
Hội chứng Sjögren là một bệnh tự miễn. Bệnh tự miễn xảy ra khi hệ thống miễn dịch tấn công nhầm các tế bào và mô khỏe mạnh của cơ thể. Các nhà khoa học vẫn chưa biết chính xác nguyên nhân gây ra hội chứng Sjögren, nhưng có thể liên quan đến yếu tố di truyền và môi trường.
Hội chứng Sjögren nguyên phát xảy ra mà không có nguyên nhân hoặc yếu tố kích hoạt rõ ràng.
Các tình trạng sức khỏe khác có thể kích hoạt hội chứng Sjögren thứ phát, đặc biệt là các bệnh tự miễn khác và một số bệnh nhiễm virus.
Các bệnh nhiễm virus có thể kích hoạt hội chứng Sjögren thứ phát bao gồm:
- Viêm gan C.
- Virus Epstein-Barr (EBV).
- HIV.
Bất kỳ bệnh tự miễn nào cũng có thể kích hoạt hội chứng Sjögren thứ phát. Một số bệnh tự miễn liên quan đến hội chứng Sjögren bao gồm:
- Viêm khớp dạng thấp.
- Lupus ban đỏ hệ thống (SLE).
- Xơ cứng bì.
- Viêm đa cơ.
Mặc dù các nghiên cứu đã liên kết hội chứng Sjögren với các tình trạng khác, nhưng không có gì đảm bảo bạn sẽ mắc bệnh nếu bạn mắc các bệnh này. Tương tự, hội chứng Sjögren có thể khiến bạn dễ mắc các bệnh tự miễn khác hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn chắc chắn sẽ mắc phải.
Các yếu tố rủi ro của hội chứng Sjögren là gì?
Bất kỳ ai cũng có thể mắc hội chứng Sjögren, nhưng một số nhóm người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:
- Phụ nữ: Hơn 90% người mắc hội chứng Sjögren là phụ nữ. Nam giới cũng có thể mắc bệnh, nhưng ít phổ biến hơn nhiều.
- Người mắc các bệnh tự miễn khác: Khoảng một nửa số người mắc hội chứng Sjögren có ít nhất một bệnh tự miễn khác.
- Những người trong độ tuổi từ 45 đến 55: Trẻ em, thanh niên và người lớn trên 55 tuổi có thể mắc hội chứng Sjögren, nhưng bệnh thường phát triển ở người lớn trong độ tuổi này.
- Những người có người thân ruột thịt mắc hội chứng Sjögren: Khoảng 10% số người mắc hội chứng Sjögren có người thân trực hệ (cha mẹ hoặc anh chị em ruột) cũng mắc bệnh này.
Chẩn đoán và xét nghiệm
Chẩn đoán hội chứng Sjögren bằng cách nào?
Bác sĩ sẽ chẩn đoán hội chứng Sjögren thông qua khám sức khỏe và một số xét nghiệm. Bác sĩ sẽ kiểm tra cơ thể bạn và hỏi về các triệu chứng của bạn. Hãy cho bác sĩ biết khi nào bạn lần đầu tiên nhận thấy những thay đổi trên cơ thể và liệu những thời điểm hoặc hoạt động nhất định nào có vẻ khiến các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn.
Chẩn đoán hội chứng Sjögren thường là một phần của chẩn đoán phân biệt. Điều này có nghĩa là bác sĩ có thể sử dụng một vài xét nghiệm để loại trừ các tình trạng và nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng của bạn trước khi chẩn đoán bạn mắc hội chứng Sjögren. Một số xét nghiệm bạn có thể cần bao gồm:
- Xét nghiệm máu: Để kiểm tra các dấu hiệu của bệnh tự miễn, chẳng hạn như kháng thể kháng nhân (ANA) và yếu tố dạng thấp (RF).
- Xét nghiệm chức năng tuyến lệ (Schirmer test): Để đo lượng nước mắt mà mắt bạn sản xuất.
- Sinh thiết tuyến nước bọt: Để kiểm tra các dấu hiệu viêm và tổn thương trong các tuyến nước bọt.
- Đánh giá nha khoa: Để đánh giá tình trạng khô miệng và sức khỏe răng miệng.
- Nghiên cứu hình ảnh: Chụp X-quang hoặc các xét nghiệm hình ảnh khác có thể được sử dụng để kiểm tra các vấn đề về phổi hoặc các cơ quan khác.
Bạn có thể cần phải đến gặp một vài chuyên gia, bao gồm:
- Bác sĩ nhãn khoa: Chuyên về các bệnh về mắt.
- Bác sĩ thấp khớp: Chuyên về các bệnh tự miễn và các bệnh về khớp.
- Nha sĩ: Chuyên về sức khỏe răng miệng.
Các biến chứng của hội chứng Sjögren là gì?
Hội chứng Sjögren có thể gây ra một số biến chứng, bao gồm:
- Sâu răng: Khô miệng làm tăng nguy cơ sâu răng.
- Nhiễm trùng nấm men: Khô miệng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nấm men trong miệng.
- Các vấn đề về thị lực: Khô mắt có thể dẫn đến tổn thương giác mạc và các vấn đề về thị lực khác.
- Viêm phổi: Hội chứng Sjögren có thể làm tăng nguy cơ viêm phổi.
- Các vấn đề về thận: Hội chứng Sjögren có thể ảnh hưởng đến chức năng thận.
- U lympho: Một số người mắc hội chứng Sjögren có nguy cơ phát triển u lympho, một loại ung thư hệ bạch huyết.
Hầu hết những người mắc hội chứng Sjögren đều sống cuộc sống của họ mà không gặp phải các biến chứng nghiêm trọng. Nếu bạn mắc hội chứng Sjögren thứ phát, thì tình trạng gây ra nó có thể khiến bạn tăng nguy cơ biến chứng. Hãy hỏi bác sĩ của bạn những gì mong đợi.
Quản lý và điều trị
Hội chứng Sjögren được điều trị như thế nào?
Bác sĩ sẽ đề nghị các phương pháp điều trị để kiểm soát các triệu chứng của bạn. Không có cách chữa trị hội chứng Sjögren, nhưng bác sĩ sẽ giúp bạn tìm ra một kế hoạch điều trị làm giảm tác động của nó đến thói quen hàng ngày và chất lượng cuộc sống của bạn.
Phương pháp điều trị bạn cần sẽ phụ thuộc vào vị trí hội chứng Sjögren ảnh hưởng đến bạn.
Một số phương pháp điều trị phổ biến cho tình trạng khô mắt, miệng hoặc âm đạo bao gồm:
- Nước mắt nhân tạo: Bác sĩ nhãn khoa có thể đề nghị thuốc nhỏ mắt không kê đơn (OTC), thuốc nhỏ theo toa hoặc chất bôi trơn để giữ ẩm cho mắt.
- Phẫu thuật mắt khô (nút bịt điểm lệ): Bác sĩ nhãn khoa (bác sĩ phẫu thuật mắt) có thể phẫu thuật đóng một phần hoặc tất cả các ống dẫn nước mắt của bạn để giữ nước mắt tự nhiên của bạn trong mắt lâu hơn.
- Chất kích thích sản xuất nước bọt: Nha sĩ của bạn có thể đề nghị các chất bổ sung nước bọt (nước miếng) không kê đơn hoặc thuốc theo toa để giúp cơ thể bạn tạo ra nhiều nước bọt hơn. Họ có thể khuyên bạn nên nhai kẹo cao su, nhấp nước suốt cả ngày hoặc ngậm đá để giúp giữ ẩm cho miệng.
- Nước súc miệng đặc biệt hoặc các sản phẩm chăm sóc răng miệng: Những người mắc hội chứng Sjögren có nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe răng miệng cao hơn, vì vậy bạn có thể cần làm sạch răng thường xuyên hơn, điều trị bằng florua đặc biệt hoặc dùng kem đánh răng và nước súc miệng theo toa.
- Chất dưỡng ẩm hoặc chất bôi trơn âm đạo: Bác sĩ sẽ đề nghị chất bôi trơn không kê đơn hoặc theo toa để thêm độ ẩm cho âm đạo của bạn hàng ngày hoặc trong khi quan hệ tình dục.
- Liệu pháp hormone: Một số người cần liệu pháp hormone (như bổ sung estrogen) để điều trị chứng khô âm đạo do mất cân bằng nội tiết tố.
Các phương pháp điều trị cho cơn đau và các triệu chứng khác có thể bao gồm:
- Thuốc giảm đau không kê đơn: Acetaminophen (Tylenol®) hoặc ibuprofen (Advil®, Motrin®) có thể giúp giảm đau khớp và cơ.
- Thuốc giảm đau theo toa: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau mạnh hơn, chẳng hạn như opioid.
- Thuốc chống viêm: Corticosteroid, chẳng hạn như prednisone, có thể giúp giảm viêm trên khắp cơ thể.
- Thuốc ức chế miễn dịch: Những loại thuốc này, chẳng hạn như methotrexate hoặc azathioprine, giúp làm chậm hoạt động của hệ thống miễn dịch và có thể hữu ích trong việc điều trị các triệu chứng nghiêm trọng hơn của hội chứng Sjögren.
- Thuốc chống trầm cảm: Những loại thuốc này có thể giúp giảm mệt mỏi và đau mãn tính.
Phòng ngừa
Tôi có thể ngăn ngừa hội chứng Sjögren không?
Vì các chuyên gia không biết nguyên nhân gây ra nó, nên không có cách nào để ngăn ngừa hội chứng Sjögren. Không có cách nào để biết liệu (hoặc khi nào) ai đó sẽ phát triển nó.
Triển vọng/Tiên lượng
Tôi có thể mong đợi điều gì nếu tôi mắc hội chứng Sjögren?
Bạn nên dự kiến sẽ kiểm soát các triệu chứng của mình trong một thời gian dài (có thể là trong suốt quãng đời còn lại). Tuy nhiên, các triệu chứng của bạn sẽ bớt nghiêm trọng hơn khi bạn tìm thấy các phương pháp điều trị phù hợp với mình. Những người mắc hội chứng Sjögren thường thấy rằng các triệu chứng của họ trở nên ít dữ dội hơn theo thời gian vì họ học cách kiểm soát chúng.
Sống chung với bệnh
Khi nào tôi nên đến gặp bác sĩ?
Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn nhận thấy các triệu chứng mới hoặc nếu các triệu chứng của bạn trở nên nghiêm trọng hơn. Theo dõi các triệu chứng của bạn và theo dõi bất kỳ thay đổi nào bạn nhận thấy.
Bác sĩ sẽ cho bạn biết tần suất bạn cần các cuộc hẹn tái khám, xét nghiệm hoặc sàng lọc bổ sung thường xuyên. Đừng ngần ngại đến gặp bác sĩ nếu bạn nghĩ rằng một phương pháp điều trị không hiệu quả (hoặc không hiệu quả như trước đây). Các triệu chứng của hội chứng Sjögren có thể rất tinh vi và bạn là người đánh giá tốt nhất khi có điều gì đó không ổn trong cơ thể bạn.
Đến phòng cấp cứu hoặc gọi 115 (hoặc số dịch vụ cấp cứu tại địa phương của bạn) nếu bạn cảm thấy mình không thể thở hoặc nuốt được.
Tôi nên hỏi bác sĩ những câu hỏi nào?
Các câu hỏi để hỏi bác sĩ của bạn bao gồm:
- Tôi mắc loại hội chứng Sjögren nào?
- Tôi sẽ cần những xét nghiệm nào?
- Tôi có cần đến gặp bất kỳ chuyên gia nào không?
- Tôi sẽ cần những phương pháp điều trị nào?
- Tôi nên theo dõi những thay đổi hoặc triệu chứng nào?
