Tổng quan
Hội chứng tĩnh mạch chủ trên là gì?
Hội chứng tĩnh mạch chủ trên (Superior Vena Cava Syndrome – SVCS) là một tập hợp các triệu chứng xảy ra khi tĩnh mạch chủ trên bị tắc nghẽn hoặc chèn ép. Tĩnh mạch chủ trên là một mạch máu lớn có chức năng dẫn máu từ phần trên cơ thể trở về tim. Khi tĩnh mạch này bị tắc nghẽn, nó có thể gây sưng phù ở phần trên cơ thể, khó thở và các triệu chứng khác. Các trường hợp nghiêm trọng không được điều trị có thể đe dọa tính mạng, đặc biệt là ở trẻ em.
Hội chứng tĩnh mạch chủ trên phổ biến như thế nào?
SVCS không phổ biến, nhưng ngày càng trở nên phổ biến hơn do việc sử dụng ngày càng tăng các thiết bị y tế cấy ghép. Khoảng 15.000 trường hợp xảy ra ở Hoa Kỳ mỗi năm.
SVCS có nhiều khả năng xảy ra ở những người mắc bệnh ung thư và những người có thiết bị y tế cấy ghép.
Triệu chứng và nguyên nhân
Nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc nghẽn tĩnh mạch chủ trên là gì?
Nguyên nhân phổ biến nhất của SVCS là ung thư. Một khối u có thể chèn ép tĩnh mạch, làm chậm hoặc chặn dòng máu trở về tim. Điều này tạo ra áp lực ở phần trên cơ thể, dẫn đến các triệu chứng của hội chứng tĩnh mạch chủ trên. Các loại ung thư liên quan đến hội chứng tĩnh mạch chủ trên bao gồm ung thư phổi và u lympho không Hodgkin.
Các nguyên nhân khác có thể bao gồm nhiễm trùng hoặc cục máu đông gần một thiết bị y tế cấy ghép. Ví dụ như máy tạo nhịp tim hoặc ống thông nội mạch (ống được đặt trong mạch máu để đưa thuốc).
Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng tĩnh mạch chủ trên là gì?
Các dấu hiệu của hội chứng tĩnh mạch chủ trên thường phát triển chậm. Nhưng chúng có thể trở nên tồi tệ hơn nhanh chóng và biến thành một trường hợp cấp cứu y tế, đặc biệt là ở trẻ em. Điều quan trọng là phải liên hệ với bác sĩ nếu bạn hoặc con bạn có các triệu chứng.
Các triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng tĩnh mạch chủ trên bao gồm:
- Ho
- Sưng mặt hoặc cổ.
- Cảm giác đầy ở phần trên cơ thể.
- Sưng ở cánh tay và bàn tay.
- Khó thở (thở dốc).
Các dấu hiệu khác đôi khi bao gồm:
- Da xanh tím (chứng xanh tím).
- Đau ngực.
- Ho ra máu.
- Thở nhanh hơn.
- Giọng khàn hoặc khó nói.
- Hội chứng Horner, các triệu chứng ở một bên mặt (sụp mí mắt, thiếu mồ hôi, một đồng tử nhỏ hơn).
- Khó nuốt.
- Các tĩnh mạch sưng rõ rệt ở phần trên cơ thể.
Chẩn đoán và xét nghiệm
Hội chứng tĩnh mạch chủ trên được chẩn đoán như thế nào?
Nếu bạn có các dấu hiệu của SVCS, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm để chụp ảnh bên trong phần trên cơ thể của bạn. Các xét nghiệm hình ảnh có thể cho thấy liệu có bất cứ thứ gì đang đè lên tĩnh mạch chủ trên của bạn hay không. Các xét nghiệm có thể bao gồm:
- Chụp X-quang ngực: Để kiểm tra các bất thường trong phổi và trung thất.
- Chụp CT scan: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về tĩnh mạch chủ trên và các cấu trúc xung quanh.
- Chụp MRI: Sử dụng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh của các mạch máu và các mô mềm.
- Siêu âm Doppler: Đánh giá lưu lượng máu trong tĩnh mạch chủ trên.
- Chụp tĩnh mạch: Tiêm thuốc cản quang vào tĩnh mạch để hiển thị rõ hơn trên X-quang.
Bác sĩ cũng có thể đề nghị xét nghiệm máu hoặc sinh thiết để chẩn đoán ung thư.
Quản lý và điều trị
Điều trị hội chứng tĩnh mạch chủ trên là gì?
Nếu máu lưu thông tốt qua các tĩnh mạch khác và bạn không có các triệu chứng khó chịu, bạn có thể không cần điều trị ngay lập tức.
Nhưng bác sĩ nên điều trị vấn đề y tế tiềm ẩn. Ví dụ, bạn có thể cần:
- Hóa trị: Nếu SVCS do ung thư gây ra.
- Xạ trị: Để thu nhỏ khối u chèn ép tĩnh mạch chủ trên.
- Thuốc kháng sinh: Nếu SVCS do nhiễm trùng gây ra.
- Thuốc làm loãng máu (thuốc chống đông máu): Nếu SVCS do cục máu đông gây ra.
Nếu tình trạng này ảnh hưởng đến lưu lượng máu hoặc gây ra các triệu chứng khó chịu, các lựa chọn điều trị hội chứng tĩnh mạch chủ trên khác bao gồm:
- Thuốc giãn phế quản: Mở rộng đường thở để giúp bạn thở (thường được sử dụng cho bệnh hen suyễn).
- Corticosteroid: Giảm sưng.
- Thuốc lợi tiểu (thuốc viên nước): Giảm huyết áp và giúp loại bỏ chất lỏng dư thừa ra khỏi cơ thể.
- Thủ thuật cấy ghép stent: Một ống nhỏ có thể chống đỡ tĩnh mạch của bạn.
- Oxy bổ sung: Bạn hít thở qua mặt nạ hoặc ống trong mũi.
- Phẫu thuật: Để chuyển hướng máu xung quanh tĩnh mạch chủ trên.
Phòng ngừa
Làm thế nào tôi có thể ngăn ngừa hội chứng tĩnh mạch chủ trên?
Không có bất kỳ chiến lược đã được chứng minh nào để ngăn ngừa SVCS.
Triển vọng / Tiên lượng
Tôi có thể mong đợi điều gì nếu tôi mắc hội chứng tĩnh mạch chủ trên?
Tiên lượng với hội chứng tĩnh mạch chủ trên rất khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nó. Các triệu chứng của hầu hết mọi người sẽ cải thiện nhanh chóng khi điều trị. Nhưng các trường hợp nghiêm trọng có thể gây ra các vấn đề đe dọa tính mạng khi thở, đặc biệt là ở trẻ em.
Triển vọng tổng thể thường phụ thuộc vào tình trạng tiềm ẩn, chẳng hạn như loại và giai đoạn ung thư.
Hội chứng tĩnh mạch chủ trên có thường tái phát sau khi điều trị không?
Hội chứng SVCS có thể tái phát nếu nguyên nhân tiềm ẩn không được điều trị. Ví dụ, corticosteroid có thể làm giảm sưng ở SVC của bạn do nhiễm trùng. Nhưng nhiễm trùng tiềm ẩn phải được điều trị, nếu không SVCS có thể quay trở lại.
Lời khuyên
Hội chứng tĩnh mạch chủ trên (SVCS) xảy ra khi tĩnh mạch chủ trên của bạn bị tắc nghẽn hoặc chèn ép. Nguyên nhân tiềm ẩn thường là ung thư hoặc một vấn đề y tế khác. Nếu bạn có các dấu hiệu của SVCS, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế.
