Tổng quan
Hôn mê là gì?
Hôn mê là trạng thái mất ý thức sâu sắc, người bệnh không nhận biết được bản thân và môi trường xung quanh, hoàn toàn không phản ứng với các kích thích bên ngoài. Ở mức độ cơ bản nhất, hôn mê cho thấy não bộ không hoạt động bình thường.
Hôn mê là một biến chứng có thể xảy ra do các tình trạng bệnh lý gây tổn thương hoặc rối loạn chức năng não nghiêm trọng. Mức độ hôn mê khác nhau ở mỗi người, có thể phân loại theo mức độ nặng nhẹ dựa trên mức độ gián đoạn hoạt động não.
Hôn mê là một tình trạng cấp cứu y tế. Nếu bạn ở cùng một người bị bất tỉnh và không phản ứng, hãy gọi cấp cứu 115 (hoặc số điện thoại dịch vụ cấp cứu tại địa phương) ngay lập tức. Nhiều nguyên nhân gây hôn mê cần được chăm sóc y tế khẩn cấp, và bất kỳ sự chậm trễ nào cũng có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm hoặc tử vong.
Tần suất của hôn mê?
Nghiên cứu hiện tại cho thấy có khoảng hơn 250 trường hợp hôn mê mới trên 100.000 dân mỗi năm ở Hoa Kỳ và Vương quốc Anh. Tuy nhiên, độ chính xác của ước tính này vẫn chưa chắc chắn do một số nguyên nhân gây hôn mê có thể điều trị và hồi phục nhanh chóng bởi nhân viên cấp cứu, đôi khi không cần đến bệnh viện. Ngoài ra, nhiều tình trạng bệnh lý khác có biểu hiện tương tự như hôn mê nhưng thực chất là một bệnh khác.
Hôn mê có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai có bệnh lý ảnh hưởng đến chức năng não. Bất kể tuổi tác, giới tính, chủng tộc, dân tộc hoặc các yếu tố nhân khẩu học khác.
Triệu chứng và Nguyên nhân
Triệu chứng của hôn mê là gì?
Ba triệu chứng chính của hôn mê bao gồm:
- Mất ý thức: Giống như một giấc ngủ rất sâu, không thể đánh thức được.
- Mất phản xạ mắt: Mắt luôn nhắm nghiền, không có phản ứng khi có tác động bên ngoài. Mắt có thể có một số chuyển động phản xạ như phản ứng với ánh sáng, chớp mắt hoặc xoay khi đầu di chuyển, nhưng các phản xạ này có thể không xảy ra như mong đợi nếu hôn mê rất sâu.
- Mất phản ứng vận động: Không có khả năng cử động một cách chủ động. Vẫn có thể có một số phản xạ, nhưng không có nếu hôn mê rất sâu. Loại phản xạ có thể hiện cũng có thể cho biết mức độ sâu của hôn mê.
Mặc dù các triệu chứng trên thường xảy ra với hôn mê, nhưng cũng có thể có một số khác biệt. Một số người có thể có các phản ứng vận động khác nhau.
Thang điểm hôn mê Glasgow
Thang điểm hôn mê Glasgow (Glasgow Coma Scale – GCS) là thang điểm được sử dụng rộng rãi nhất để đánh giá mức độ nghiêm trọng của hôn mê. GCS có ba hạng mục chính, mỗi hạng mục được cho điểm. Điểm 15 là điểm cao nhất, có nghĩa là người đó tỉnh táo và nhận thức được môi trường xung quanh, có thể hiểu và trả lời các câu hỏi cũng như làm theo lệnh.
Nói chung, điểm từ 8 trở xuống có nghĩa là người đó đang trong tình trạng hôn mê. Điểm càng thấp, mức độ hôn mê càng sâu. Điểm 3 là điểm thấp nhất có thể. GCS đo lường ba loại:
- Phản ứng mắt (1 – 4).
- Phản ứng vận động (1 – 6).
- Phản ứng lời nói (1 – 5).
Nguyên nhân gây hôn mê?
Nhiều tình trạng và hoàn cảnh có thể gây ra hoặc góp phần gây ra hôn mê.
Yếu tố rủi ro
Một số bệnh lý và tình trạng có thể làm tăng nguy cơ hôn mê, bao gồm:
- Các bệnh lý chuyển hóa, đặc biệt là những bệnh ảnh hưởng đến lượng đường trong máu, chẳng hạn như tiểu đường tuýp 1 và nhiễm toan ceton do tiểu đường (DKA), một biến chứng hiếm gặp của tiểu đường tuýp 2.
- Các bệnh mãn tính như huyết áp cao (tăng huyết áp) và cholesterol cao (tăng lipid máu), có thể gây ra hoặc góp phần gây ra các vấn đề như xuất huyết não hoặc đột quỵ.
- Sử dụng các chất kích thích và thuốc không theo chỉ định (bao gồm sử dụng opioid và thuốc an thần, rối loạn sử dụng rượu, rối loạn sử dụng opioid, sử dụng chất hít hoặc bất kỳ loại rối loạn sử dụng chất kích thích nào khác).
- Không sử dụng dây an toàn, mũ bảo hiểm và các thiết bị bảo hộ khác, dẫn đến chấn thương đầu như chấn động não hoặc chấn thương sọ não.
- Các bệnh tim mạch (chẳng hạn như rối loạn nhịp tim).
- Các bệnh mãn tính khác như co giật, các bệnh liên quan đến co giật – như động kinh – hoặc suy giáp.
Biến chứng có thể xảy ra khi bị hôn mê?
Những người bị hôn mê không thể di chuyển, ăn uống, tắm rửa hoặc tự chăm sóc bản thân, có nghĩa là họ cần được chăm sóc y tế 24/7. Một người đang trong tình trạng hôn mê cần phải được đặt ống thông tiểu để thu nước tiểu và thường cần được hỗ trợ hô hấp, có nghĩa là họ cần thông khí cơ học (hỗ trợ máy thở để giúp họ thở).
Một số biến chứng có thể xảy ra của hôn mê hoặc chăm sóc liên quan đến hôn mê bao gồm:
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Chẩn đoán hôn mê như thế nào?
Việc tìm ra nguyên nhân gây hôn mê – bao gồm chẩn đoán bệnh lý tiềm ẩn – cần phải được thực hiện nhanh chóng. Một trong những bước đầu tiên để chẩn đoán hôn mê là khám thần kinh. Bác sĩ có thể thực hiện khám này và sau đó sử dụng một công cụ như Thang điểm hôn mê Glasgow để xác định mức độ nghiêm trọng của hôn mê.
Ngoài khám thần kinh, có một số xét nghiệm mà bác sĩ sẽ sử dụng để cố gắng tìm ra lý do gây ra hôn mê và mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Ví dụ, trong trường hợp chấn thương đầu, nguyên nhân dễ xác định hơn và các xét nghiệm sẽ tập trung vào việc xác định mức độ nghiêm trọng của tổn thương. Khi không biết nguyên nhân, việc tìm ra nguyên nhân gây hôn mê và xác định mức độ nghiêm trọng của nguyên nhân thường xảy ra đồng thời.
Các xét nghiệm để chẩn đoán tình trạng này?
Nhiều xét nghiệm có thể giúp chẩn đoán hôn mê hoặc xác định mức độ nghiêm trọng của nó. Chúng bao gồm:
Các xét nghiệm khác cũng có thể được thực hiện, tùy thuộc vào bản thân tình trạng hôn mê, hoàn cảnh và tiền sử bệnh của bệnh nhân. Bác sĩ là người tốt nhất để giải thích những xét nghiệm nào họ khuyên dùng (nếu có người thân bị hôn mê) hoặc những xét nghiệm nào họ đã thực hiện (nếu họ nói chuyện với bệnh nhân sau khi bệnh nhân tỉnh lại).
Quản lý và Điều trị
Điều trị hôn mê như thế nào và có chữa được không?
Việc điều trị hôn mê phụ thuộc rất nhiều vào nguyên nhân tiềm ẩn. Vì hôn mê có thể xảy ra vì rất nhiều lý do, nên có nhiều phương pháp điều trị khác nhau. Những gì hiệu quả đối với nguyên nhân này có thể không hiệu quả đối với nguyên nhân khác (hoặc có thể làm cho tình trạng khác trở nên tồi tệ hơn).
Vì lý do đó, bác sĩ là người tốt nhất để cho bạn biết về các phương pháp điều trị có thể và được khuyến nghị trong hoàn cảnh cụ thể của bạn hoặc người thân của bạn.
Các phương pháp điều trị tại chỗ phổ biến
Có một số phương pháp điều trị mà bác sĩ hoặc người chăm sóc có thể bắt đầu trước khi biết nguyên nhân gây ra hôn mê. Các phương pháp điều trị này thường liên quan đến các bệnh lý đã biết hoặc có thể liên quan đến bằng chứng xung quanh một người cho thấy nguyên nhân có thể gây ra hôn mê. Các phương pháp điều trị này có thể giúp ổn định người bệnh, ngăn không cho hôn mê trở nên tồi tệ hơn hoặc thậm chí đảo ngược hoàn toàn tình trạng hôn mê. Ví dụ bao gồm:
Biến chứng/tác dụng phụ của điều trị
Vì có rất nhiều phương pháp điều trị khác nhau cho hôn mê, nên cũng có nhiều biến chứng và tác dụng phụ có thể xảy ra của các phương pháp điều trị. Bác sĩ là người tốt nhất để giải thích những tác dụng phụ hoặc biến chứng nào có thể xảy ra hoặc có khả năng xảy ra và bạn có thể làm gì về những điều này.
Phòng ngừa
Có thể ngăn ngừa hôn mê không?
Có thể ngăn ngừa – hoặc giảm nguy cơ mắc phải – nhiều tình trạng gây ra hôn mê. Một số cách quan trọng nhất bạn có thể thực hiện để ngăn ngừa hoặc giảm nguy cơ bị hôn mê bao gồm:
- Kiểm soát các bệnh mãn tính: Tuân theo hướng dẫn của bác sĩ về việc kiểm soát các bệnh mãn tính như tiểu đường và động kinh có thể làm giảm nguy cơ bị hôn mê trong tương lai.
- Đeo thiết bị an toàn khi cần thiết: Chấn thương đầu, đặc biệt là chấn động não và chấn thương sọ não, là những nguyên nhân rất phổ biến gây ra hôn mê. Khi có thể, hãy đeo thiết bị an toàn như mũ bảo hiểm và dây an toàn để bảo vệ bản thân.
- Ăn một chế độ ăn uống cân bằng: Nhiều nguyên nhân phổ biến nhất gây ra hôn mê liên quan đến chế độ ăn uống, như mất cân bằng điện giải và thiếu hụt chất dinh dưỡng. Chế độ ăn uống của bạn cũng ảnh hưởng đến sức khỏe tuần hoàn của bạn, điều này có thể giúp bạn tránh được hôn mê liên quan đến các tình trạng như đột quỵ.
- Duy trì hoạt động thể chất và duy trì cân nặng phù hợp: Cân nặng và mức độ hoạt động của bạn có thể ngăn ngừa hoặc trì hoãn các tình trạng ảnh hưởng đến não của bạn, đặc biệt là các tình trạng có thể dẫn đến hôn mê.
- Tránh sử dụng chất kích thích và thuốc không theo chỉ định, và sử dụng rượu có chừng mực: Rối loạn sử dụng chất kích thích làm tăng đáng kể nguy cơ hôn mê. Bạn cũng nên dùng thuốc theo toa theo chỉ dẫn, vì điều này làm giảm nguy cơ biến chứng và tác dụng phụ như hôn mê.
Triển vọng / Tiên lượng
Điều gì xảy ra nếu tôi bị hôn mê?
Nói chung, hôn mê có nghĩa là bạn không còn ý thức, vì vậy bạn không biết mình đang trong tình trạng hôn mê. Bạn không cho thấy bất kỳ dấu hiệu nào về nhận thức về thế giới xung quanh và bạn không thể cố ý phản ứng với hoàn cảnh, môi trường hoặc nhu cầu của cơ thể. Tùy thuộc vào mức độ sâu của tình trạng hôn mê, bạn vẫn có thể có một số phản ứng phản xạ, nhưng những phản ứng này khác nhau tùy theo từng trường hợp.
Tôi có thể nghe hoặc nhớ những điều đã xảy ra xung quanh mình khi tôi bị hôn mê không?
Đôi khi điều này có thể xảy ra, nhưng nó phụ thuộc vào loại hôn mê và mức độ sâu của tình trạng hôn mê của bạn. Có bằng chứng cho thấy những người bị hôn mê có thể nghe thấy những gì đang xảy ra xung quanh họ. Một số người từng bị hôn mê có thể nhớ những gì họ nghe thấy xảy ra gần đó. Tuy nhiên, điều này có thể khác nhau rất nhiều và rất khó để dự đoán một người có thể trải nghiệm điều này như thế nào và khi nào.
Điều quan trọng cần nhớ là hôn mê có thể khó chẩn đoán. Các bác sĩ đưa ra chẩn đoán này bằng cách sử dụng đào tạo, kinh nghiệm và đánh giá của họ, nhưng không có hai trường hợp nào giống nhau. Điều đó có nghĩa là có thể chẩn đoán sai tình trạng hôn mê hoặc đánh giá sai mức độ sâu của nó do một yếu tố khác. Mọi người cũng có thể bị hôn mê lúc đầu nhưng hồi phục đủ để lấy lại một số nhận thức trước khi bác sĩ có thể nhận ra sự thay đổi trong nhận thức.
Vì có rất nhiều yếu tố, nên không có cách nào dễ dàng để trả lời câu hỏi này. Bác sĩ là người tốt nhất để giúp bạn khám phá xem bạn hoặc người thân của bạn có nhận thức được hoặc có thể nhớ những gì đã xảy ra trong quá trình hôn mê hay không. Mặc dù họ có thể không trả lời đầy đủ câu hỏi này, nhưng ít nhất họ có thể giúp bạn hiểu kiến thức đó có thể có tác động gì đến quá trình phục hồi và những gì sẽ xảy ra tiếp theo.
Hôn mê kéo dài bao lâu?
Hôn mê có thể rất ngắn và chỉ kéo dài vài phút, hoặc có thể kéo dài đến một hoặc hai tuần. Thật không may, tử vong là một biến chứng có thể xảy ra khi bị hôn mê. Điều này có nhiều khả năng xảy ra hơn khi tình trạng hôn mê xảy ra do một chấn thương hoặc bệnh tật rất nghiêm trọng, hoặc khi một người không được chăm sóc y tế đủ nhanh sau khi họ rơi vào tình trạng hôn mê.
Hôn mê hiếm khi kéo dài hơn một vài tuần vì mọi người có xu hướng thoát khỏi tình trạng hôn mê và thức dậy hoặc chuyển sang trạng thái giảm hoặc tối thiểu ý thức khác. Chúng bao gồm:
- Trạng thái thực vật: Một người ở trạng thái này tỉnh táo nhưng không nhận thức được thế giới xung quanh và không có bất kỳ hành vi có chủ ý nào. Họ có thể mở mắt hoặc làm những việc có vẻ như là phản ứng với thế giới xung quanh, nhưng họ thực sự không nhận thức hoặc hành động một cách có chủ ý. Khi trạng thái thực vật kéo dài đủ lâu, nó được gọi là trạng thái thực vật dai dẳng (các chuyên gia định nghĩa trạng thái thực vật là “dai dẳng” khi nó kéo dài ít nhất ba tháng khi không liên quan đến chấn thương và ít nhất 12 tháng khi liên quan đến chấn thương).
- Trạng thái ý thức tối thiểu: Đây là khi một người thể hiện một số nhận thức về thế giới xung quanh và một số hành vi có chủ ý. Họ có thể làm theo các lệnh đơn giản và nói các cụm từ ngắn, nhưng họ không thể làm những việc này một cách nhất quán. Khi họ không thể làm những việc này, họ có vẻ giống như những người ở trạng thái thực vật dai dẳng.
Trạng thái thực vật tương tự như hôn mê nhưng không giống nhau. Những người ở trạng thái thực vật đã hồi phục đủ để không còn trong tình trạng hôn mê, nhưng khả năng và hoạt động của não bộ của họ vẫn còn rất hạn chế.
Khả năng phục hồi từ trạng thái thực vật rất khác nhau. Một số người phục hồi ý thức hoàn toàn hoặc một phần, nhưng hầu hết thì không. Mọi người có thể duy trì trạng thái thực vật trong nhiều tuần, nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm. Tuy nhiên, họ cần được chăm sóc y tế liên tục vì họ không thể tự chăm sóc bản thân. Thật không may, nguy cơ biến chứng của họ cao và hầu hết những người ở trạng thái thực vật đều có tuổi thọ hạn chế.
Triển vọng cho tình trạng này là gì?
Triển vọng cho một tình trạng hôn mê có thể rất khác nhau và nhiều yếu tố đóng vai trò quan trọng. Người tốt nhất để cho bạn biết triển vọng cho một tình huống cụ thể là bác sĩ quen thuộc với tình huống đó. Trong hầu hết các trường hợp, đây là bác sĩ chăm sóc người thân của bạn.
Cách đảm bảo nguyện vọng của bạn được tuân theo khi bạn không thể tự lựa chọn
Nếu bạn đang trong tình trạng hôn mê, bạn không thể đưa ra quyết định về việc chăm sóc y tế của mình hoặc cho bất kỳ ai biết bạn muốn gì. Trong nhiều trường hợp, điều đó có nghĩa là gia đình hoặc người thân phải đưa ra những lựa chọn đó.
Bất kể bạn có bệnh có thể gây ra hôn mê hay không, bạn nên trò chuyện với người thân của mình về những gì bạn muốn trong trường hợp bạn không thể đưa ra quyết định về việc chăm sóc y tế của mình. Những cuộc trò chuyện này có thể cảm thấy khó chịu hoặc khó khăn, nhưng việc thực hiện chúng sớm hơn có thể đảm bảo những người thân yêu của bạn biết bạn muốn gì nếu bạn không thể nói với họ hoặc tự lựa chọn.
Bạn cũng nên ghi lại những mong muốn và quyết định của mình bằng văn bản. Điều đó thường liên quan đến việc chuẩn bị các tài liệu liên quan đến các vấn đề pháp lý và những gì xảy ra nếu bạn không thể tự chăm sóc bản thân hoặc đưa ra quyết định về việc chăm sóc hoặc phúc lợi của chính mình. Bạn có thể tham khảo ý kiến luật sư để được giúp đỡ chuẩn bị những tài liệu này, nhưng bạn có thể tự chuẩn bị nhiều tài liệu trong số đó (bạn có thể cần công chứng viên hoặc quan chức khác xác nhận chúng, tùy thuộc vào luật pháp ở khu vực của bạn).
Lời khuyên
Đối với những người có người thân bị hôn mê, đó có thể là một trải nghiệm đáng sợ. Bạn có thể có nhiều câu hỏi chưa được trả lời khi người thân của bạn bị hôn mê. Bạn có thể tự hỏi liệu họ có thể hồi phục hay không, mất bao lâu và liệu có thể phục hồi hoàn toàn hay không. Mặc dù sống với những câu hỏi và sự không chắc chắn không phải là điều dễ dàng, nhưng nghiên cứu đang diễn ra đang giúp các chuyên gia hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của hôn mê và cách điều trị chúng. Điều đó sẽ mở ra cánh cửa cho khả năng phục hồi từ hôn mê cả bây giờ và trong tương lai.
