Tổng quan
Mất ngôn ngữ toàn bộ là gì?
Mất ngôn ngữ toàn bộ là tình trạng mất gần như toàn bộ khả năng ngôn ngữ. Người bệnh không thể đọc, viết, nói hoặc hiểu những gì người khác nói. Đây là dạng nặng nhất của mất ngôn ngữ.
Tổn thương não, thường do đột quỵ hoặc chấn thương sọ não, gây ra rối loạn ngôn ngữ này. Các triệu chứng có thể cải thiện theo thời gian, nhưng triển vọng phục hồi rất khác nhau ở mỗi người.
Mặc dù mất ngôn ngữ toàn bộ ảnh hưởng đến ngôn ngữ, nhưng nó không ảnh hưởng đến trí thông minh của người bệnh.
Triệu chứng và Nguyên nhân
Triệu chứng của mất ngôn ngữ toàn bộ là gì?
Các triệu chứng của mất ngôn ngữ toàn bộ bao gồm:
- Khả năng hiểu lời nói rất kém hoặc không hiểu.
- Gặp nhiều khó khăn trong giao tiếp thông qua đọc và viết.
- Khả năng diễn đạt bản thân rất kém hoặc không có.
Các triệu chứng này có thể khiến người bệnh cảm thấy cô lập và trầm cảm vì gặp khó khăn trong giao tiếp và hiểu người khác.
Người bệnh mất ngôn ngữ toàn bộ có đọc hoặc viết được không?
Không. Người bệnh mất ngôn ngữ toàn bộ sẽ không thể đọc hoặc viết.
Nguyên nhân gây mất ngôn ngữ toàn bộ?
Tổn thương lan rộng đến các trung tâm xử lý ngôn ngữ khác nhau của não bộ, đặc biệt là vùng Broca và vùng Wernicke, gây ra mất ngôn ngữ toàn bộ. Các khu vực này giúp bạn hiểu ngôn ngữ, tiếp cận từ vựng và ngữ pháp, đồng thời hình thành từ và câu.
Tổn thương não có thể xảy ra sau:
- Đột quỵ: Mất ngôn ngữ toàn bộ thường xảy ra sau một cơn đột quỵ lớn ảnh hưởng đến phần lớn bán cầu não chi phối ngôn ngữ.
- Chấn thương sọ não: Chấn thương nghiêm trọng vào đầu có thể gây tổn thương não và dẫn đến mất ngôn ngữ toàn bộ.
- Khối u não: Các khối u lớn trong các khu vực ngôn ngữ của não có thể gây ra mất ngôn ngữ toàn bộ.
- Nhiễm trùng não: Viêm não hoặc áp xe não có thể gây tổn thương lan rộng và dẫn đến mất ngôn ngữ toàn bộ.
- Bệnh thoái hóa thần kinh: Trong một số trường hợp hiếm hoi, các bệnh thoái hóa thần kinh như bệnh Alzheimer có thể gây ra mất ngôn ngữ toàn bộ.
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Chẩn đoán mất ngôn ngữ toàn bộ như thế nào?
Bác sĩ sẽ chẩn đoán mất ngôn ngữ toàn bộ sau khi khám sức khỏe, khám thần kinh và thực hiện các xét nghiệm. Trong quá trình khám, bác sĩ sẽ hỏi bạn hoặc người chăm sóc về các triệu chứng và tiền sử bệnh. Bạn có thể muốn có người thân đi cùng để hỗ trợ, vì việc nói hoặc hiểu các câu hỏi của bác sĩ có thể khó khăn.
Bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm hình ảnh, như MRI (chụp cộng hưởng từ) hoặc CT scan (chụp cắt lớp vi tính), để tìm tổn thương não.
Bạn có thể cần gặp chuyên gia âm ngữ trị liệu để xác nhận chẩn đoán. Chuyên gia âm ngữ trị liệu sẽ kiểm tra các kỹ năng ngôn ngữ của bạn để xác định mức độ nghiêm trọng của các vấn đề xử lý ngôn ngữ. Đánh giá này cũng giúp xác định các lựa chọn điều trị phù hợp.
Điều trị và Quản lý
Điều trị mất ngôn ngữ toàn bộ như thế nào?
Bác sĩ sẽ đề nghị liệu pháp ngôn ngữ để điều trị mất ngôn ngữ toàn bộ. Trong quá trình trị liệu ngôn ngữ, bạn sẽ làm việc chặt chẽ với chuyên gia âm ngữ trị liệu. Họ sẽ giúp bạn:
- Lấy lại các kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp đã mất.
- Học các cách giao tiếp thay thế.
- Hướng dẫn người thân và người chăm sóc cách giao tiếp hiệu quả với bạn.
Bác sĩ có thể đề nghị các kỹ thuật sau:
- Giao tiếp tăng cường và thay thế (AAC): Có nhiều cách để giao tiếp mà không cần sử dụng lời nói. Bác sĩ sẽ dạy bạn những cách khác nhau để bày tỏ mong muốn và nhu cầu của bạn. Ví dụ: bạn có thể sử dụng một bảng có hình ảnh và chỉ vào hình ảnh cái cây nếu bạn muốn ra ngoài.
- Liệu pháp hành động thị giác (VAT): Đây là một loại liệu pháp phi ngôn ngữ (bạn không cần sử dụng từ ngữ để tham gia). Bác sĩ sẽ dạy bạn các cử chỉ (động tác vật lý) để đại diện cho các đối tượng. Các động tác của bạn giúp bạn giao tiếp. Ví dụ: bạn có thể uốn cong các ngón tay quanh một chiếc cốc tưởng tượng và di chuyển tay lên miệng để nói rằng bạn muốn uống gì đó.
- Liệu pháp âm nhạc: Bác sĩ sẽ sử dụng nhịp điệu và giai điệu để kích thích các khu vực xử lý ngôn ngữ của não bộ. Điều này có thể cải thiện khả năng nói và cách bạn hiểu ngôn ngữ.
Ngoài ra, các thử nghiệm lâm sàng (thử nghiệm trên người) đang được tiến hành để tìm hiểu về các phương pháp điều trị mới và hiệu quả của chúng đối với chứng mất ngôn ngữ toàn bộ. Bạn có thể đủ điều kiện để thử các loại thuốc hoặc các loại kích thích não như kích thích từ xuyên sọ (TMS) trong các thử nghiệm lâm sàng.
Phòng ngừa
Có thể ngăn ngừa được không?
Bạn không thể ngăn ngừa tất cả các nguyên nhân gây mất ngôn ngữ toàn bộ, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách:
- Kiểm soát mọi tình trạng bệnh lý tiềm ẩn.
- Thực hiện các biện pháp phòng ngừa an toàn khi tham gia vào các hoạt động có rủi ro cao.
- Liên hệ với các dịch vụ cấp cứu khi có dấu hiệu đột quỵ đầu tiên để giảm thiểu tổn thương não.
Triển vọng/Tiên lượng
Có thể phục hồi hoàn toàn sau mất ngôn ngữ toàn bộ không?
Khả năng phục hồi của bạn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như mức độ tổn thương não. Bác sĩ có thể đưa ra lời khuyên tốt nhất cho tình huống của bạn.
Các triệu chứng thường nghiêm trọng nhất ngay sau đột quỵ hoặc chấn thương não. Bạn có thể nhận thấy các triệu chứng cải thiện trong vài tuần đến vài tháng sau đó.
Một số người hồi phục hoàn toàn, nhưng những người khác có thể có các triệu chứng kéo dài suốt đời. Các trường hợp nghiêm trọng nhất đòi hỏi phải quản lý suốt đời.
Sống chung với bệnh
Khi nào tôi nên đến gặp bác sĩ?
Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn hoặc người thân gặp khó khăn về ngôn ngữ ảnh hưởng đến khả năng nói, hiểu những gì người khác nói, đọc và/hoặc viết. Những điều này thường xảy ra đột ngột sau tai nạn hoặc đột quỵ. Bác sĩ có thể xác định những lựa chọn điều trị nào sẽ phù hợp nhất với tình huống của bạn.
Tôi nên hỏi bác sĩ những câu hỏi gì?
Nếu bạn đang chăm sóc người thân bị mất ngôn ngữ toàn bộ, một trong những cách tốt nhất bạn có thể giúp đỡ là đặt những câu hỏi quan trọng, chẳng hạn như:
- Người thân của tôi có hồi phục hoàn toàn không?
- Họ nên tham gia trị liệu ngôn ngữ bao lâu một lần?
- Làm thế nào để tôi giao tiếp với người thân của tôi bị mất ngôn ngữ toàn bộ?
