Tổng quan
PUPPP (Pruritic Urticarial Papules and Plaques of Pregnancy) là một loại phát ban gây ngứa ngáy khó chịu, thường xuất hiện trong thai kỳ. Dịch nôm na, phát ban PUPPP là tình trạng da nổi mẩn đỏ, sần sùi như bị nổi mề đay, tập trung ở các vết rạn da trên bụng và có thể lan sang các bộ phận khác của cơ thể khi mang thai. Mặc dù gây khó chịu, PUPPP hoàn toàn vô hại đối với cả mẹ và bé, thường tự khỏi sau khi sinh.
Phát ban PUPPP khác với Pemphigoid Gestationis (PG) như thế nào?
Phát ban PUPPP có thể bị nhầm lẫn với Pemphigoid Gestationis (PG), một bệnh da hiếm gặp hơn nhưng nghiêm trọng hơn. PG cũng gây ra các nốt mề đay ngứa, tương tự như PUPPP, và thường xuất hiện vào tam cá nguyệt thứ ba (mặc dù đôi khi có thể sớm hơn). Tuy nhiên, trong một số ít trường hợp, PG có thể gây ra các biến chứng thai kỳ, điều mà PUPPP không gây ra. Do đó, việc tham khảo ý kiến bác sĩ để chẩn đoán chính xác là rất quan trọng.
Đối tượng nào dễ bị phát ban PUPPP?
PUPPP thường xuất hiện vào giai đoạn cuối thai kỳ, khoảng tuần thứ 35 của tam cá nguyệt thứ ba, hoặc hiếm gặp hơn là ngay sau khi sinh. Nguy cơ mắc PUPPP tăng lên nếu:
- Bạn là người da trắng.
- Bạn đang mang thai bé trai.
- Đây là lần mang thai đầu tiên của bạn.
- Bạn đang mang đa thai (sinh đôi hoặc sinh ba).
PUPPP hiếm khi xảy ra trong tam cá nguyệt thứ nhất và thứ hai. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ phát ban ngứa nào, hãy đi khám bác sĩ để loại trừ các tình trạng da khác, chẳng hạn như viêm da tiếp xúc.
Tần suất xuất hiện của PUPPP?
Phát ban PUPPP là tình trạng da phổ biến nhất liên quan đến thai kỳ, ảnh hưởng đến khoảng 1 trên 160 phụ nữ mang thai.
Triệu chứng và Nguyên nhân
Triệu chứng của phát ban PUPPP là gì?
Phát ban PUPPP có hình dạng và cảm giác tương tự như nổi mề đay. Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy bạn có thể bị PUPPP:
- Các nốt sần ngứa rải rác xuất hiện trên hoặc gần các vết rạn da trên bụng, đôi khi tạo thành các mảng da nổi lên hoặc phát ban.
- Phát ban lan đến đùi, mông, ngực và cánh tay.
- Không có dấu hiệu phát ban ở khu vực xung quanh rốn.
- Trên da ít melanin, các nốt sần hoặc mảng có thể có màu hồng hoặc đỏ.
- Trên da nhiều melanin, các nốt sần hoặc mảng có thể có cùng màu với da hoặc màu sẫm hơn.
- Cơn ngứa do phát ban gây khó khăn cho việc tập trung vào các hoạt động hàng ngày và gây mất ngủ.
Nguyên nhân gây phát ban PUPPP khi mang thai?
Nguyên nhân chính xác của PUPPP vẫn chưa được biết rõ, nhưng có thể liên quan đến các vết rạn da. Một giả thuyết phổ biến cho rằng sự tăng trưởng quá nhanh của bụng làm cho các tế bào da không kịp thích ứng, dẫn đến các vết rạn da. Sự kéo căng này gây tổn thương các mô liên kết trong da và gây viêm, dẫn đến hình thành các nốt sần và phát ban. Một giả thuyết khác cho rằng sự thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ có thể gây ra PUPPP.
Dù nguyên nhân là gì, phát ban PUPPP là một sự khó chịu không hề nhỏ trong thai kỳ.
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Chẩn đoán phát ban PUPPP như thế nào?
Bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe tổng quát để xác định xem bạn có bị PUPPP hay không. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về việc bạn bị PUPPP hay một tình trạng da khác, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm để đảm bảo. Các xét nghiệm có thể bao gồm:
- Công thức máu toàn phần.
- Xét nghiệm chức năng gan.
- Bảng chuyển hóa cơ bản.
- Xét nghiệm cortisol huyết thanh.
- Xét nghiệm hCG huyết thanh.
Trong trường hợp khó phân biệt giữa PUPPP và PG, bác sĩ có thể yêu cầu sinh thiết da để xét nghiệm mẫu da. Xét nghiệm này được gọi là xét nghiệm trực tiếp huỳnh quang miễn dịch.
Điều trị và Quản lý
Điều trị PUPPP như thế nào?
PUPPP thường kéo dài từ bốn đến sáu tuần và tự khỏi trong vòng vài ngày đến vài tuần sau khi sinh. Trong thời gian chờ phát ban biến mất, thuốc và các biện pháp khắc phục tại nhà có thể giúp giảm bớt các triệu chứng.
Biện pháp khắc phục phát ban PUPPP tại nhà
Chăm sóc da bằng cách:
- Tắm bột yến mạch.
- Tắm hoặc vòi sen mát.
- Sử dụng kem dưỡng ẩm không mùi.
- Mặc quần áo cotton nhẹ.
- Sử dụng gạc lạnh trên các nốt sần hoặc phát ban.
Thuốc điều trị phát ban PUPPP
Nếu các biện pháp khắc phục tại nhà không hiệu quả, bác sĩ có thể khuyên dùng thuốc. Lưu ý rằng bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào khi mang thai, ngay cả những loại thuốc không kê đơn. Bác sĩ có thể đề nghị bạn thử:
- Kem chống ngứa.
- Thuốc kháng histamine.
- Corticosteroid.
Thuốc kháng histamine và corticosteroid thường làm giảm ngứa trong vòng một hoặc hai ngày.
Phòng ngừa
Làm thế nào để ngăn ngừa phát ban PUPPP?
Bạn không thể ngăn ngừa phát ban PUPPP, nhưng bạn có thể làm dịu các triệu chứng cho đến khi nó tự khỏi. Hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn về những cách an toàn để kiểm soát cơn ngứa cho đến khi phát ban biến mất.
Tiên lượng
Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi bị phát ban PUPPP?
PUPPP gây khó chịu trong thời gian phát bệnh, nhưng sẽ có ánh sáng ở cuối đường hầm. Phát ban PUPPP sẽ biến mất sau khi bạn sinh con và thường không để lại sẹo. Ngoài ra, bị phát ban PUPPP trong một lần mang thai có nghĩa là bạn ít có khả năng bị lại trong lần mang thai khác. Trong thời gian bạn bị PUPPP, hãy làm việc với bác sĩ để giảm bớt cơn ngứa.
Sống chung với PUPPP
Những câu hỏi nào nên hỏi bác sĩ?
Tham khảo ý kiến bác sĩ về bất kỳ loại thuốc nào bạn dùng trong khi mang thai, ngay cả những loại thuốc không kê đơn.
- Có loại kem bôi nào bạn khuyên dùng để giảm ngứa không?
- Có loại thuốc kháng histamine nào bạn khuyên dùng không?
- Khi nào chúng ta nên thử dùng corticosteroid?
- Bạn sẽ khuyên dùng loại corticosteroid nào?
- Làm thế nào tôi có thể giảm bớt cơn ngứa để ngủ ngon hơn?
Các câu hỏi thường gặp khác
Làm thế nào để loại bỏ phát ban PUPPP?
Cách tốt nhất để loại bỏ PUPPP là sinh con. PUPPP chỉ ảnh hưởng đến phụ nữ mang thai và trong một số ít trường hợp, phụ nữ vừa mới sinh con. Khi bạn không còn mang thai, phát ban sẽ biến mất trong vòng vài tuần.
PUPPP kéo dài bao lâu?
PUPPP thường kéo dài từ bốn đến sáu tuần.
Gãi PUPPP có làm nó lan rộng không?
Gãi không làm PUPPP lan rộng, nhưng nó có thể làm cho cơn ngứa trở nên tồi tệ hơn. Vì vậy, hãy cố gắng không gãi. Thay vào đó, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn về những cách an toàn để giảm ngứa, chẳng hạn như các biện pháp khắc phục tại nhà, kem bôi và corticosteroid.
