Tổng quan
Phù não là gì?
“Phù não” là thuật ngữ y khoa chỉ tình trạng sưng não, xảy ra khi có sự tích tụ quá nhiều chất lỏng trong mô não, ảnh hưởng đến một phần hoặc toàn bộ não bộ. Hộp sọ bảo vệ não, nhưng nó không thể giãn nở để chứa thêm chất lỏng.
“Áp lực nội sọ” là thuật ngữ chỉ áp lực bên trong hộp sọ. Phù não có thể làm tăng áp lực nội sọ (ICP).
Nhiều yếu tố có thể gây ra sưng não, bao gồm chấn thương đầu, đột quỵ, ung thư và các bệnh lý khác.
Sưng não là một tình trạng nghiêm trọng và thường được coi là một cấp cứu y tế. Các trường hợp nặng, không được điều trị có thể gây tử vong.
Phù não có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, từ trẻ sơ sinh đến người lớn, do chấn thương hoặc bệnh tật.
Các loại phù não
Có nhiều loại phù não khác nhau. Các loại chính bao gồm:
- Phù mạch: Đây là loại phù não phổ biến nhất, thường do khối u gây ra. Nó liên quan đến tình trạng sưng ở bên ngoài tế bào não, do các mạch máu bị rò rỉ.
- Phù tế bào: Loại phù não này xảy ra do chấn thương sọ não và đột quỵ. Một tên gọi khác là phù độc tế bào. Nó xảy ra khi các tế bào não không nhận đủ máu hoặc oxy.
Các loại ít phổ biến hơn bao gồm:
- Phù kẽ: Thường xảy ra do tràn dịch não thất, khi dịch não tủy tích tụ quá nhiều.
- Phù thẩm thấu: Xảy ra khi có sự thay đổi đột ngột về nồng độ các chất hòa tan trong máu.
Tần suất mắc phù não
Phù não có thể xảy ra theo nhiều cách khác nhau, do đó đây là một tình trạng tương đối phổ biến được điều trị tại các bệnh viện.
Triệu chứng và Nguyên nhân
Triệu chứng của phù não là gì?
Ở mức độ nhẹ, bạn có thể không có triệu chứng. Nếu bạn phát triển các dấu hiệu và triệu chứng của phù não, chúng có thể bao gồm:
- Đau đầu.
- Buồn ngủ hoặc khó suy nghĩ.
- Thay đổi tính cách.
- Đau hoặc cứng cổ.
- Nôn mửa.
- Co giật.
- Rối loạn thị giác, bao gồm song thị và mờ mắt.
- Khó nói.
- Các vấn đề về trí nhớ.
- Huyết áp cao đột ngột.
- Khó thở.
- Yếu cơ.
- Mất ý thức.
Nguyên nhân gây phù não?
Nguyên nhân gây sưng (phù) trên khắp cơ thể rất khác nhau, cũng như nguyên nhân gây phù não. Sưng não có thể xảy ra do chấn thương thực tế ở não, nhiễm trùng và các tình trạng viêm. Các nguyên nhân gây phù não có thể bao gồm:
- Chấn thương sọ não.
- Ung thư não.
- Nhiễm toan ceton do tiểu đường.
- Sản giật.
- Viêm não.
- Đột quỵ xuất huyết.
- Bệnh não gan.
- Tràn dịch não.
- Đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
- Viêm màng não.
- Các độc tố do thuốc, chất độc hoặc vết cắn của động vật có nọc độc.
- Bệnh toxoplasmosis hoặc các bệnh nhiễm trùng não khác.
- Huyết khối xoang tĩnh mạch não.
- Say độ cao. Tên gọi của dạng phù não này là phù não do độ cao (HACE).
Phù não có lây không?
Phù não không phải là một bệnh có thể lây từ người này sang người khác. Tuy nhiên, các bệnh nhiễm trùng có thể lây truyền từ người sang người và có thể gây phù não bao gồm:
- Viêm màng não.
- Viêm não.
- Bệnh toxoplasmosis.
Ngay cả những bệnh nhiễm trùng nhẹ như viêm xoang hoặc nhiễm trùng tai đôi khi có thể dẫn đến tích tụ mủ trong hộp sọ và sau đó dẫn đến phù não, mặc dù điều này rất hiếm.
Các yếu tố rủi ro của tình trạng này là gì?
Một yếu tố rủi ro để phát triển phù não là bệnh tiểu đường, làm tăng thêm nguy cơ phát triển nhiễm toan ceton do tiểu đường hoặc nhiễm trùng có thể gây phù. Nguy cơ này cao hơn ở trẻ em mắc bệnh tiểu đường so với người lớn. Những người bị ung thư hoặc hệ miễn dịch suy yếu cũng có nguy cơ mắc phù não cao hơn.
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Chẩn đoán phù não như thế nào?
Các bác sĩ sẽ hỏi bạn hoặc những người xung quanh bạn và thực hiện kiểm tra thần kinh. Tiền sử và các triệu chứng của bạn có thể giúp bác sĩ biết bạn có bị phù não hay không. Chẩn đoán hình ảnh não – bằng chụp CT hoặc MRI – có thể xác nhận chẩn đoán phù não.
Những xét nghiệm nào sẽ được thực hiện để chẩn đoán phù não?
Bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm để chẩn đoán tình trạng sưng tấy trong não của bạn hoặc các nguyên nhân gây sưng tấy, bao gồm:
- Chụp CT hoặc MRI não: Các xét nghiệm hình ảnh này có thể giúp bác sĩ nhìn thấy não và xác định xem có sưng hay không.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp bác sĩ xác định các nguyên nhân gây phù não, chẳng hạn như nhiễm trùng hoặc các vấn đề về thận.
- Chọc dò tủy sống: Xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ xác định xem có nhiễm trùng trong não hoặc tủy sống hay không.
Quản lý và Điều trị
Điều trị phù não như thế nào?
Mục tiêu của điều trị phù não là giảm sự tích tụ chất lỏng và sưng tấy trong các mô não. Có một vài phương pháp điều trị chính, bao gồm thuốc và phẫu thuật.
Thuốc điều trị phù não
Các loại sưng não khác nhau được điều trị theo những cách khác nhau. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây sưng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để kiểm soát phù não, bao gồm:
- Corticosteroid: Các loại thuốc này có thể giúp giảm sưng tấy.
- Mannitol: Loại thuốc này là một loại thuốc lợi tiểu có thể giúp giảm chất lỏng trong não.
- Thuốc lợi tiểu khác: Các loại thuốc này có thể giúp giảm chất lỏng trong cơ thể, có thể giúp giảm sưng tấy trong não.
Thủ thuật điều trị phù não
Trong trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ phẫu thuật thần kinh có thể điều trị sưng não bằng các thủ thuật, bao gồm:
- Cắt sọ: Đây là một cuộc phẫu thuật loại bỏ một phần hộp sọ của bạn để giảm áp lực.
- Dẫn lưu não thất: Phẫu thuật này tạo một lỗ vào não thất để một ống có thể cho phép dịch não tủy chảy ra khỏi não của bạn vào một túi thu gom.
- Shunting: Thủ thuật này di chuyển chất lỏng ra khỏi não của bạn và vào cơ thể bạn để nó có thể được hấp thụ lại một cách an toàn.
- Phẫu thuật cắt bỏ tổn thương não.
Biến chứng/tác dụng phụ của các phương pháp điều trị phù não
Thông thường, các biến chứng của phẫu thuật bao gồm nhiễm trùng và chảy máu.
Thuốc cũng có thể có tác dụng phụ. Corticosteroid có thể có nhiều tác dụng phụ, bao gồm:
- Tăng cảm giác thèm ăn và tăng cân.
- Giảm sức đề kháng với nhiễm trùng.
- Mụn trứng cá.
- Thay đổi tâm trạng.
- Căng thẳng.
- Dễ bị bầm tím hơn.
Tác dụng phụ của mannitol và các thuốc lợi tiểu khác có thể bao gồm:
- Mất nước.
- Tổn thương thận.
Bạn có thể phục hồi sau phù não không?
Câu trả lời ngắn gọn là có. Bạn có thể phục hồi sau phù não. Ngoài việc điều trị trực tiếp tình trạng sưng não, bạn cần kiểm soát tình trạng gây ra sưng ngay từ đầu.
Phòng ngừa
Có thể ngăn ngừa phù não không?
Bạn không thể ngăn ngừa mọi đợt phù não, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ của mình. Bạn có thể:
- Thường xuyên đến gặp bác sĩ chăm sóc chính để kiểm tra sức khỏe.
- Kiểm soát các bệnh mãn tính như tiểu đường và huyết áp cao.
- Uống thuốc theo chỉ dẫn.
- Cẩn thận khi chơi các môn thể thao có thể gây ra chấn động.
- Thắt dây an toàn trên xe cơ giới và đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp và xe máy.
- Tiêm vắc xin cần thiết và thực hiện các biện pháp chăm sóc sức khỏe phòng ngừa khác.
- Thực hiện các biện pháp để tránh nhiễm trùng, chẳng hạn như tránh những người bị bệnh và rửa tay kỹ lưỡng.
- Nếu bạn hút thuốc, hãy cố gắng bỏ thuốc. Hút thuốc làm tăng nguy cơ bị đột quỵ.
Tiên lượng
Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi bị phù não?
Tiên lượng (triển vọng) cho tình trạng sưng não phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:
- Nguyên nhân gây sưng.
- Sức khỏe chung của bạn.
- Được chăm sóc y tế nhanh chóng khi bị phù.
Việc điều trị tình trạng sưng và nguyên nhân tiềm ẩn có thể mất một thời gian. Ngoài ra, bạn có thể phải đối phó với các tình trạng phát sinh từ tình trạng sưng tấy.
Sống chung với bệnh
Khi nào tôi nên đi khám bác sĩ về chứng phù não?
Nếu bạn bị bất kỳ loại chấn thương não nào, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức, ngay cả khi nó nhẹ. Nếu bạn bị chấn động hoặc chấn thương đầu khi chơi thể thao, bạn phải đến gặp bác sĩ và không thể tiếp tục chơi cho đến khi bác sĩ cho phép.
Nếu bạn có các bệnh mãn tính như tiểu đường hoặc huyết áp cao và bạn có các triệu chứng tích tụ chất lỏng và sưng tấy trong não, hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức.
Những câu hỏi nào tôi nên hỏi bác sĩ về chứng phù não?
Bạn có thể có những câu hỏi dành cho bác sĩ về chứng sưng não, chẳng hạn như:
- Nguyên nhân gây phù não là gì?
- Bạn đề nghị phương pháp điều trị nào?
- Bạn sẽ điều trị nguyên nhân tiềm ẩn của chứng sưng não như thế nào?
- Tác dụng phụ của việc điều trị là gì?
