Tổng quan
Pulsus paradoxus là gì?
Pulsus paradoxus (mạch nghịch đảo) là hiện tượng huyết áp giảm xuống bất thường khi hít vào. Đây là một dấu hiệu cho thấy bạn có thể mắc bệnh lý liên quan đến tim hoặc phổi. Tuy nhiên, chỉ có bác sĩ mới có thể phát hiện ra dấu hiệu này trong quá trình thăm khám.
Pulsus paradoxus có thể xảy ra ở những người mắc một số bệnh tim hoặc phổi nhất định. Nó được gọi là “paradox” (nghịch đảo) vì ngược lại với những gì thường thấy ở người khỏe mạnh (huyết áp thường tăng nhẹ khi hít vào). Hiện tượng này xảy ra do sự thay đổi áp lực trong và xung quanh tim, ảnh hưởng đến quá trình làm đầy của các buồng tim.
Máu trong buồng tim được đưa đến phổi để nhận oxy, sau đó đi khắp cơ thể để cung cấp oxy cho các tế bào. Nếu một bệnh lý nào đó làm hạn chế lượng máu mà tim có thể xử lý, lượng máu đến các tế bào trong cơ thể cũng sẽ bị hạn chế.
Đo pulsus paradoxus như thế nào?
Để đo pulsus paradoxus, bác sĩ sẽ sử dụng máy đo huyết áp cơ học và ống nghe:
- Bơm phồng vòng bít đến khi không còn nghe thấy tiếng mạch đập qua ống nghe hoặc siêu âm Doppler. Máy đo SpO2 cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ.
- Xả từ từ vòng bít (khoảng 2 mmHg mỗi giây) và lắng nghe tiếng mạch đập.
- Xác định mức huyết áp khi người bệnh thở ra.
- Tiếp tục xả vòng bít thêm một chút.
- Xác định mức huyết áp khi người bệnh hít vào và thở ra, đồng thời lắng nghe tiếng mạch đập.
- Tính hiệu số giữa hai chỉ số huyết áp tâm thu (số trên) khi hít vào và thở ra.
Nếu hiệu số này lớn hơn 10 mmHg, bạn có thể có pulsus paradoxus.
Lưu ý: Trong một số trường hợp, đặc biệt là trong điều trị hồi sức tích cực, bác sĩ có thể sử dụng catheter đặt trong động mạch để theo dõi chính xác hơn sự thay đổi huyết áp và phát hiện pulsus paradoxus.
Nguyên nhân
Nguyên nhân nào gây ra pulsus paradoxus?
Tràn dịch màng tim lượng lớn là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra pulsus paradoxus. Bình thường, giữa tim và màng ngoài tim luôn có một lượng dịch nhất định để bảo vệ và tạo lớp đệm cho tim. Tuy nhiên, khi lượng dịch này tăng lên quá nhiều, gây chèn ép tim, sẽ dẫn đến tràn dịch màng tim. Do màng ngoài tim có giới hạn về độ giãn nở, dịch tích tụ sẽ gây áp lực lên tim, cản trở quá trình máu đổ đầy vào tim, dẫn đến ép tim cấp.
Các nguyên nhân khác của pulsus paradoxus bao gồm:
- Bệnh hen suyễn nặng hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).
- Thuyên tắc phổi (tắc nghẽn động mạch phổi).
- Viêm màng ngoài tim co thắt.
- Bệnh cơ tim hạn chế.
- Hẹp van ba lá hoặc tật ba lá van.
- Tràn dịch màng phổi.
- Tràn khí màng phổi.
- Hội chứng chèn ép ngực.
- Dị tật lõm ngực.
Trong các nguyên nhân không liên quan đến màng ngoài tim, cả hai chỉ số huyết áp (tâm thu và tâm trương) thường giảm.
Điều trị
Phương pháp điều trị cho tình trạng có pulsus paradoxus là gì?
Pulsus paradoxus không phải là một bệnh lý riêng biệt và không cần điều trị trực tiếp. Đây là một dấu hiệu lâm sàng quan trọng giúp bác sĩ đánh giá mức độ ảnh hưởng của bệnh lý tim hoặc phổi tiềm ẩn đến chức năng của tim. Dựa vào dấu hiệu pulsus paradoxus, bác sĩ có thể đưa ra quyết định can thiệp điều trị phù hợp cho bệnh lý gốc.
Các bệnh lý gây ra pulsus paradoxus thường gây khó khăn cho hoạt động của tim và phổi, có thể do chèn ép lên các cơ quan này hoặc do tắc nghẽn đường thở hoặc van tim.
Việc điều trị tập trung vào giải phóng áp lực chèn ép lên tim và phổi, hoặc mở rộng các đường dẫn khí hoặc van tim bị hẹp.
Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:
- Chọc hút dịch màng tim hoặc phẫu thuật trong trường hợp ép tim cấp.
- Phẫu thuật hoặc dùng thuốc cho viêm màng ngoài tim co thắt.
- Thuốc, phẫu thuật hoặc can thiệp xâm lấn tối thiểu cho nhồi máu cơ tim.
- Thuốc, dẫn lưu dịch, tạo mô sẹo hoặc phẫu thuật cho tràn dịch màng phổi.
- Thuốc điều trị bệnh cơ tim hạn chế.
- Thuốc điều trị hen suyễn.
- Thuốc và phẫu thuật cho hẹp van ba lá.
- Thuốc hoặc phẫu thuật cho thuyên tắc phổi.
- Dẫn lưu khí hoặc phẫu thuật cho tràn khí màng phổi.
- Thuốc, vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật cho hội chứng chèn ép ngực.
- Thuốc và oxy hỗ trợ cho COPD.
- Phẫu thuật chỉnh sửa dị tật lõm ngực.
Lời khuyên
Pulsus paradoxus là một dấu hiệu quan trọng giúp bác sĩ xác định hoặc khẳng định sự tồn tại của vấn đề liên quan đến tim hoặc phổi. Việc điều trị tập trung vào nguyên nhân gốc rễ để cải thiện chức năng của tim và phổi. Điều này có thể bao gồm sử dụng thuốc, thực hiện các thủ thuật hoặc phẫu thuật. Hãy tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ và tái khám đầy đủ để theo dõi tình trạng bệnh.
