Tổng quan
Rối loạn lo âu là gì?
Rối loạn lo âu là một dạng bệnh lý về sức khỏe tâm thần. Nếu bạn mắc chứng rối loạn lo âu, bạn có thể phản ứng với một số sự vật và tình huống nhất định bằng cảm giác sợ hãi và kinh hoàng. Bạn cũng có thể gặp phải các dấu hiệu thực thể của sự lo lắng, chẳng hạn như tim đập nhanh và đổ mồ hôi.
Việc có một chút lo lắng là điều bình thường. Bạn có thể cảm thấy lo lắng hoặc căng thẳng nếu bạn phải giải quyết một vấn đề trong công việc, đi phỏng vấn, làm bài kiểm tra hoặc đưa ra một quyết định quan trọng. Một chút lo lắng thậm chí có thể có lợi – nó giúp chúng ta nhận thấy những tình huống nguy hiểm và tập trung sự chú ý để chúng ta luôn an toàn.
Nhưng rối loạn lo âu vượt xa sự lo lắng thông thường và nỗi sợ hãi nhẹ mà bạn có thể cảm thấy đôi khi. Rối loạn lo âu xảy ra khi:
- Lo lắng cản trở khả năng hoạt động của bạn.
- Phản ứng của bạn thường không tương xứng với các tình huống (phản ứng thái quá).
- Bạn không thể kiểm soát phản ứng của mình đối với các tình huống.
Trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn đều có thể bị rối loạn lo âu. Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi so với nam giới.
Rối loạn lo âu có thể gây khó khăn cho cuộc sống hàng ngày. May mắn thay, có một số phương pháp điều trị hiệu quả cho những tình trạng này.
Các loại rối loạn lo âu
Có một số loại rối loạn lo âu theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (DSM-5). Đây là tài liệu tham khảo tiêu chuẩn để chẩn đoán các bệnh về sức khỏe tâm thần. Các loại rối loạn lo âu bao gồm:
- Chứng sợ đám đông (Agoraphobia): Sợ hãi và tránh những nơi hoặc tình huống có thể khiến bạn cảm thấy bị mắc kẹt, bất lực hoặc xấu hổ.
- Rối loạn lo âu lan tỏa (Generalized anxiety disorder – GAD): Lo lắng quá mức và dai dẳng về nhiều thứ, ngay cả khi không có lý do rõ ràng để lo lắng.
- Rối loạn hoảng sợ (Panic disorder): Các cơn hoảng sợ tái phát, đột ngột, đi kèm với cảm giác sợ hãi dữ dội, có thể bao gồm các triệu chứng thực thể như tim đập nhanh, khó thở, chóng mặt hoặc đổ mồ hôi.
- Chứng sợ xã hội (Social anxiety disorder): Sợ hãi tột độ khi bị phán xét hoặc đánh giá tiêu cực trong các tình huống xã hội.
- Ám ảnh sợ đặc hiệu (Specific phobias): Sợ hãi tột độ một đối tượng hoặc tình huống cụ thể, chẳng hạn như độ cao, động vật, tiêm hoặc máu.
- Rối loạn lo âu do chia ly (Separation anxiety disorder): Sợ hãi quá mức khi phải xa người thân hoặc những người gắn bó.
- ChứngSelective mutism: Không thể nói chuyện trong một số tình huống xã hội nhất định, chẳng hạn như ở trường, mặc dù họ có thể nói chuyện trong các tình huống khác. Rối loạn này thường xảy ra ở trẻ em.
Các bệnh lý về sức khỏe tâm thần khác có chung các đặc điểm với rối loạn lo âu. Chúng bao gồm rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD), rối loạn căng thẳng cấp tính và rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD). Nhưng Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ phân loại chúng là các bệnh lý riêng biệt và không phải là rối loạn lo âu.
Rối loạn lo âu phổ biến như thế nào?
Rối loạn lo âu là một trong những bệnh lý về sức khỏe tâm thần phổ biến nhất:
- Ám ảnh sợ đặc hiệu ảnh hưởng đến 12% dân số Hoa Kỳ.
- Rối loạn lo âu xã hội ảnh hưởng đến khoảng 7% dân số Hoa Kỳ.
- Rối loạn lo âu lan tỏa ảnh hưởng đến khoảng 3% dân số Hoa Kỳ.
- Chứng sợ đám đông ảnh hưởng đến 1,7% dân số Hoa Kỳ.
- Rối loạn lo âu do chia ly ảnh hưởng đến khoảng 4% trẻ em, 1,6% thanh thiếu niên và 1,9% người lớn.
- Chứng Selective mutism là rối loạn lo âu ít phổ biến nhất. Nó ảnh hưởng đến 0,47% đến 0,76% dân số Hoa Kỳ.
Triệu chứng và Nguyên nhân
Triệu chứng của rối loạn lo âu là gì?
Các triệu chứng của rối loạn lo âu khác nhau tùy thuộc vào loại.
Các triệu chứng tâm lý có thể bao gồm:
- Cảm thấy hoảng sợ, sợ hãi, kinh hoàng và khó chịu.
- Cảm thấy bồn chồn hoặc khó chịu.
- Những suy nghĩ ám ảnh, không thể kiểm soát.
- Khó tập trung.
Các triệu chứng thực thể có thể bao gồm:
- Bồn chồn.
- Tim đập nhanh.
- Khó thở.
- Căng cơ.
- Tay lạnh hoặc đổ mồ hôi.
- Khô miệng.
- Buồn nôn.
- Tê hoặc ngứa ran ở bàn tay hoặc bàn chân.
- Khó đi vào giấc ngủ hoặc ngủ không ngon giấc (mất ngủ).
Điều quan trọng là phải nói chuyện với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần nếu bạn thường xuyên gặp phải những triệu chứng này.
Nguyên nhân gây ra rối loạn lo âu?
Giống như các loại bệnh lý về sức khỏe tâm thần khác, các nhà nghiên cứu không biết chính xác nguyên nhân gây ra rối loạn lo âu. Nhưng họ cho rằng một sự kết hợp của các yếu tố đóng một vai trò:
- Di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc chứng rối loạn lo âu có nhiều khả năng mắc bệnh hơn.
- Hóa học não: Sự mất cân bằng hóa học não có thể góp phần gây ra rối loạn lo âu.
- Yếu tố môi trường: Chấn thương, lạm dụng hoặc các sự kiện căng thẳng khác có thể làm tăng nguy cơ phát triển chứng rối loạn lo âu.
- Các bệnh lý khác: Đôi khi lo âu có thể là do một bệnh lý tiềm ẩn.
:max_bytes(150000):strip_icc()/what-is-anxiety-disorder-4157181-v1-ade399a69e974c9dbb3c39a96a6a17d2.png)
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Rối loạn lo âu được chẩn đoán như thế nào?
Nếu bạn hoặc con bạn đang gặp phải các triệu chứng của rối loạn lo âu, hãy đến gặp nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Họ sẽ bắt đầu bằng một đánh giá y tế. Họ sẽ thực hiện kiểm tra sức khỏe và hỏi về tiền sử bệnh của bạn, bất kỳ loại thuốc nào bạn đang dùng và liệu bất kỳ thành viên nào trong gia đình bạn đã được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lo âu hay chưa.
Không có xét nghiệm máu hoặc chụp chiếu nào có thể chẩn đoán rối loạn lo âu. Nhưng nhà cung cấp của bạn có thể thực hiện một số xét nghiệm trong số này để loại trừ các bệnh lý thực thể có thể gây ra các triệu chứng của bạn, chẳng hạn như cường giáp. Nếu không có nguyên nhân thực thể tiềm ẩn, nhà cung cấp của bạn có thể giới thiệu bạn đến một chuyên gia sức khỏe tâm thần.
Một chuyên gia sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như nhà tâm lý học hoặc bác sĩ tâm thần, sẽ thực hiện một cuộc phỏng vấn hoặc khảo sát, đặt câu hỏi về các triệu chứng, thói quen ngủ và các hành vi khác của bạn. Họ sử dụng các tiêu chí trong DSM-5 của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ để chẩn đoán rối loạn lo âu.
Thông thường, nhà cung cấp dựa trên chẩn đoán về:
- Các triệu chứng bạn báo cáo, bao gồm cả mức độ nghiêm trọng và thời gian kéo dài của chúng.
- Thảo luận về cách các triệu chứng cản trở cuộc sống hàng ngày của bạn.
- Quan sát của nhà cung cấp về thái độ và hành vi của bạn.
Quản lý và Điều trị
Rối loạn lo âu được điều trị như thế nào?
Rối loạn lo âu giống như bất kỳ tình trạng sức khỏe nào khác cần được điều trị. Bạn không thể tự mình vượt qua nó. Đó không phải là vấn đề tự giác kỷ luật hay thái độ. Các nhà nghiên cứu đã đạt được nhiều tiến bộ trong vài thập kỷ qua trong việc điều trị các bệnh về sức khỏe tâm thần. Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn sẽ điều chỉnh một kế hoạch điều trị phù hợp với bạn. Kế hoạch của bạn có thể bao gồm sự kết hợp của thuốc và liệu pháp tâm lý (trò chuyện trị liệu).
Thuốc điều trị rối loạn lo âu
Thuốc không thể chữa khỏi rối loạn lo âu. Nhưng chúng có thể cải thiện các triệu chứng và giúp bạn hoạt động tốt hơn. Thuốc điều trị rối loạn lo âu thường bao gồm:
- Thuốc chống lo âu: Những loại thuốc này có thể giúp giảm các triệu chứng lo âu, chẳng hạn như lo lắng, căng thẳng và bồn chồn.
- Thuốc chống trầm cảm: Những loại thuốc này có thể giúp điều chỉnh tâm trạng và giảm các triệu chứng lo âu.
- Thuốc chẹn beta: Những loại thuốc này có thể giúp giảm các triệu chứng thực thể của lo âu, chẳng hạn như tim đập nhanh và đổ mồ hôi.
Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn sẽ làm việc với bạn để tìm ra sự kết hợp thuốc và liều lượng phù hợp. Không thay đổi liều lượng hoặc ngừng dùng thuốc mà không nói chuyện với nhà cung cấp của bạn trước. Họ sẽ theo dõi bạn để đảm bảo thuốc có tác dụng mà không gây ra tác dụng phụ tiêu cực.
Liệu pháp tâm lý cho rối loạn lo âu
“Liệu pháp tâm lý”, còn được gọi là trò chuyện trị liệu, là một thuật ngữ cho nhiều kỹ thuật điều trị nhằm giúp bạn xác định và thay đổi những cảm xúc, suy nghĩ và hành vi không lành mạnh. Một nhà cung cấp dịch vụ sức khỏe tâm thần nói chuyện thông qua các chiến lược để giúp bạn hiểu rõ hơn và kiểm soát chứng rối loạn lo âu. Các phương pháp tiếp cận bao gồm:
- Liệu pháp hành vi nhận thức (Cognitive behavioral therapy – CBT): Loại liệu pháp này giúp bạn xác định và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực góp phần gây ra sự lo lắng của bạn.
- Liệu pháp tiếp xúc (Exposure therapy): Loại liệu pháp này giúp bạn đối mặt với nỗi sợ hãi của mình một cách an toàn và có kiểm soát.
- Liệu pháp hành vi biện chứng (Dialectical behavior therapy – DBT): Loại liệu pháp này giúp bạn học các kỹ năng để quản lý cảm xúc, đối phó với căng thẳng và cải thiện các mối quan hệ của mình.
Phòng ngừa
Tôi có thể ngăn ngừa phát triển chứng rối loạn lo âu không?
Hiện tại, không có cách nào được biết để ngăn ngừa rối loạn lo âu. Nhưng bạn có thể giảm bớt nhiều vấn đề liên quan bằng cách điều trị. Tìm kiếm sự giúp đỡ ngay khi các triệu chứng xuất hiện có thể giúp giảm sự gián đoạn cho cuộc sống của bạn.
Triển vọng/Tiên lượng
Tiên lượng cho những người mắc chứng rối loạn lo âu là gì?
Nếu không được điều trị, rối loạn lo âu có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:
- Trầm cảm.
- Lạm dụng chất kích thích.
- Mất ngủ.
- Các vấn đề về tiêu hóa.
- Đau đầu.
- Khó khăn trong các mối quan hệ.
- Khó khăn trong công việc hoặc ở trường.
Lo lắng liên tục cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, chẳng hạn như đau tim.
Đây là lý do tại sao điều quan trọng là phải tìm kiếm sự giúp đỡ nếu bạn mắc chứng rối loạn lo âu. Điều trị là hiệu quả. Điều trị đúng cách có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống, các mối quan hệ và năng suất của bạn. Nó cũng có thể hỗ trợ sức khỏe tổng thể của bạn.
Sống chung
Làm thế nào tôi có thể tự chăm sóc bản thân nếu tôi mắc chứng rối loạn lo âu?
Bên cạnh việc tìm kiếm sự giúp đỡ và điều trị y tế chuyên nghiệp, một số chiến lược nhất định có thể giúp bạn kiểm soát chứng rối loạn lo âu và làm cho việc điều trị hiệu quả hơn. Chúng bao gồm:
- Quản lý căng thẳng: Căng thẳng mãn tính hoặc căng thẳng dữ dội làm trầm trọng thêm rối loạn lo âu. Khám phá các kỹ thuật quản lý căng thẳng, chẳng hạn như thiền, bài tập thở, chánh niệm và tập thể dục thường xuyên.
- Nhóm hỗ trợ: Tham gia một nhóm hỗ trợ cho những người bị lo lắng – trực tiếp hoặc trực tuyến – có thể cung cấp cơ hội để liên hệ với những người khác, chia sẻ kinh nghiệm và học các chiến lược đối phó khác nhau.
- Giáo dục: Tìm hiểu thêm về tình trạng của bạn và giáo dục những người thân yêu có thể giúp bạn và họ hiểu rõ hơn về tình trạng này và hỗ trợ.
- Hạn chế hoặc tránh caffeine: Caffeine có thể làm cho các triệu chứng thực thể của lo lắng trở nên tồi tệ hơn. Nói chuyện với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn nếu bạn lo lắng về mức tiêu thụ caffeine của mình.
Khi nào tôi nên đi khám bác sĩ?
Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn là đối tác của bạn trong việc chăm sóc bạn. Nếu bạn cảm thấy như điều trị rối loạn lo âu không hiệu quả hoặc có thắc mắc về thuốc của bạn, hãy liên hệ với nhà cung cấp của bạn. Cùng nhau, bạn có thể tìm ra cách tốt nhất để tiến về phía trước.
