Tổng quan
Vitamin K là gì?
Vitamin K là một dưỡng chất thiết yếu mà cơ thể bạn cần để giúp máu đông lại. Đông máu là quá trình hình thành cục máu đông, giúp ngăn chặn chảy máu.
Vitamin K đóng vai trò quan trọng trong:
- Lành vết thương: Hỗ trợ quá trình phục hồi sau tổn thương.
- Xây dựng xương chắc khỏe: Góp phần vào cấu trúc và sức mạnh của xương.
- Bảo vệ tim mạch: Giảm nguy cơ mắc bệnh tim.
Bạn có thể tìm thấy vitamin K trong các loại rau lá xanh như:
- Rau bina (cải bó xôi).
- Bắp cải.
- Cải xoăn.
- Cải rổ.
- Bông cải xanh (súp lơ xanh).
- Bắp cải Brussel.
- Xà lách.
Ngoài ra, cơ thể bạn cũng có thể tự sản xuất vitamin K nhờ các vi khuẩn có trong ruột.
Thiếu vitamin K ở trẻ sơ sinh là gì?
Thiếu vitamin K là tình trạng trẻ sơ sinh bị chảy máu không kiểm soát do không có đủ vitamin K để đông máu. Trẻ sơ sinh không nhận được nhiều vitamin K từ nhau thai hoặc gan của mẹ. Ruột của trẻ cũng không thể tự sản xuất đủ vitamin K. Hàm lượng vitamin K trong sữa công thức hoặc sữa mẹ cũng thấp. Điều này làm cho tình trạng thiếu vitamin K phổ biến hơn ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không được tiêm vitamin K sau sinh, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi.
Chảy máu do thiếu vitamin K có thể khó phát hiện vì thường ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng, đặc biệt là não bộ. Nếu chảy máu xảy ra trong não, nó có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn và đe dọa tính mạng.
Các tên gọi khác của tình trạng thiếu vitamin K:
- Xuất huyết do thiếu vitamin K.
- Bệnh xuất huyết ở trẻ sơ sinh.
Các loại thiếu vitamin K
Có ba loại thiếu vitamin K:
- Sớm: Xảy ra trong vòng 24 giờ đầu sau khi sinh.
- Cổ điển: Xảy ra trong vòng một tuần đầu sau khi sinh.
- Muộn: Xảy ra trong vòng 6 tháng đầu đời.
Tỷ lệ mắc chứng thiếu vitamin K
Thiếu vitamin K sớm và cổ điển ảnh hưởng đến khoảng 1 trên 60 đến 1 trên 250 trẻ sơ sinh. Thiếu vitamin K muộn ít phổ biến hơn, ảnh hưởng đến khoảng 1 trên 14.000 đến 1 trên 25.000 trẻ sơ sinh.
Em bé sơ sinh đang được tiêm vitamin K vào bắp đùi sau sinh để phòng ngừa xuất huyết não do thiếu vitamin K
Triệu chứng và Nguyên nhân
Triệu chứng của thiếu vitamin K
Triệu chứng chính của thiếu vitamin K là chảy máu không kiểm soát. Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
- Buồn ngủ, li bì.
- Nôn mửa.
- Co giật.
- Bầm tím, đặc biệt là trên đầu.
- Chấm xuất huyết.
- Chảy máu cam.
- Vàng da.
- Da xanh xao.
- Phân có máu, đen và dính.
Chảy máu do thiếu vitamin K là một cấp cứu y tế và có thể đe dọa tính mạng. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng chảy máu không kiểm soát nào ở trẻ sơ sinh, hãy liên hệ ngay với bác sĩ và đưa trẻ đến bệnh viện gần nhất.
Nguyên nhân gây thiếu vitamin K
Nguyên nhân trực tiếp của thiếu vitamin K là do cơ thể trẻ không có đủ vitamin K.
Các nguyên nhân cụ thể bao gồm:
- Trẻ không nhận đủ vitamin K trong quá trình phát triển bào thai.
- Ruột của trẻ không có đủ vi khuẩn để sản xuất vitamin K.
- Mẹ sử dụng một số loại thuốc như phenytoin (Dilantin®) hoặc isoniazid trong thai kỳ.
- Bệnh gan có thể làm giảm hiệu quả của vitamin K.
- Kém hấp thu vitamin do tiêu chảy, bệnh celiac hoặc xơ nang.
Yếu tố rủi ro
Trẻ có nguy cơ cao bị thiếu vitamin K nếu:
- Không được tiêm vitamin K sau khi sinh. Trẻ không được tiêm vitamin K có nguy cơ bị thiếu vitamin K muộn cao gấp 80 lần so với trẻ được tiêm.
- Chỉ bú sữa mẹ. Sữa mẹ thường không cung cấp đủ vitamin K cho trẻ.
- Tiếp xúc với các loại thuốc có thể gây thiếu vitamin K như một tác dụng phụ.
Biến chứng
Thiếu vitamin K có thể đe dọa tính mạng. Chảy máu không kiểm soát dẫn đến mất máu quá nhiều, ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan.
Các biến chứng có thể bao gồm:
- Suy tạng.
- Co giật.
- Hôn mê.
Nếu trẻ có dấu hiệu chảy máu không kiểm soát, hãy gọi cấp cứu 115 hoặc đến bệnh viện ngay lập tức.
Chẩn đoán và Xét nghiệm
Chẩn đoán thiếu vitamin K
Bác sĩ sẽ chẩn đoán thiếu vitamin K bằng cách tìm hiểu về các triệu chứng, tiền sử bệnh và tiền sử sinh của trẻ, đồng thời thực hiện xét nghiệm máu.
Xét nghiệm thời gian prothrombin (PT) là một xét nghiệm máu đông máu giúp bác sĩ đánh giá khả năng đông máu của trẻ.
Điều trị
Điều trị thiếu vitamin K
Điều trị thiếu vitamin K ở trẻ sơ sinh bao gồm tiêm phytonadione (vitamin K). Bác sĩ sẽ tiêm vitamin K vào cơ ở đùi của trẻ.
Trẻ có thể cần nhiều hơn một mũi tiêm tùy thuộc vào kết quả xét nghiệm sau mũi tiêm đầu tiên.
Nếu trẻ có các triệu chứng nghiêm trọng, trẻ có thể cần truyền máu và huyết tương và phẫu thuật.
Tiêm vitamin K có an toàn cho trẻ sơ sinh không?
Có. Tiêm vitamin K an toàn cho trẻ sơ sinh. Từ những năm 1990, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để đảm bảo tính an toàn của nó. Các tác dụng phụ có thể xảy ra là nhẹ, bao gồm đau tạm thời tại chỗ tiêm và bầm tím.
Khi trẻ được tiêm vitamin K, gan sẽ lưu trữ vitamin K để giúp máu đông lại. Vitamin này sẽ được giải phóng chậm vào máu trong vài tháng tới, cung cấp đủ vitamin K cho đến khi trẻ bắt đầu ăn dặm. Trẻ không nhận đủ vitamin K cho đến khi chuyển từ sữa công thức hoặc sữa mẹ sang thức ăn dặm, thường là từ 4 đến 6 tháng tuổi.
Bao lâu sau khi điều trị thì trẻ sẽ cảm thấy tốt hơn?
Các triệu chứng của trẻ có thể giảm trong vòng 24 giờ sau khi tiêm vitamin K. Trẻ có thể cần phải ở lại bệnh viện để theo dõi và tiếp tục xét nghiệm để giảm các biến chứng và đảm bảo sức khỏe.
Phòng ngừa
Phòng ngừa thiếu vitamin K
Bạn không thể ngăn ngừa tất cả các trường hợp thiếu vitamin K, đặc biệt là các trường hợp do bệnh lý tiềm ẩn như bệnh gan. Cách tốt nhất để ngăn ngừa thiếu vitamin K là tiêm vitamin K cho trẻ sau khi sinh.
Tiên lượng
Tiên lượng cho trẻ thiếu vitamin K
Tiên lượng cho trẻ sơ sinh bị thiếu vitamin K khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng chảy máu. Tình trạng này có thể điều trị được nếu được phát hiện và chăm sóc sớm. Nhiều trẻ hồi phục hoàn toàn, nhưng các biến chứng của thiếu vitamin K có thể đe dọa tính mạng và gây tổn thương não vĩnh viễn.
Sống chung với bệnh
Khi nào cần đưa trẻ đi khám?
Đưa trẻ đến bệnh viện hoặc gọi cấp cứu 115 nếu trẻ có dấu hiệu chảy máu không kiểm soát. Tình trạng này là một cấp cứu y tế và cần được chẩn đoán và điều trị sớm để có kết quả tốt nhất và ngăn ngừa các biến chứng đe dọa tính mạng.
Các câu hỏi nên hỏi bác sĩ
- Bệnh lý tiềm ẩn nào gây ra thiếu vitamin K?
- Trẻ có cần ở lại bệnh viện sau khi được chẩn đoán không?
- Làm thế nào để bổ sung vitamin K vào chế độ ăn của trẻ?
- Trẻ có thể gặp bất kỳ biến chứng lâu dài nào từ tình trạng này không?
