Tự kháng thể là một loại kháng thể bị lỗi chức năng, có thể gây ra nhiều bệnh tự miễn. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về tự kháng thể, nguyên nhân hình thành, cách chẩn đoán và điều trị các bệnh liên quan đến tự kháng thể.
Tự kháng thể là gì?
Tự kháng thể (Autoantibodies) là một loại kháng thể bị lỗi. Bình thường, kháng thể là các protein do hệ miễn dịch tạo ra để xác định và tiêu diệt các tác nhân xâm nhập như vi trùng, chất gây dị ứng hoặc độc tố trong máu. Khi hệ miễn dịch phát hiện một chất lạ không mong muốn trong cơ thể, nó sẽ tạo ra các kháng thể tùy chỉnh để tìm và tiêu diệt tác nhân đó.
Tuy nhiên, tự kháng thể lại gây hại cho cơ thể thay vì bảo vệ. Chúng nhầm lẫn tấn công các mô khỏe mạnh thay vì bảo vệ bạn khỏi các chất có thể gây bệnh. Sự tấn công này có thể gây ra nhiều loại bệnh tự miễn.
Nguyên nhân gây ra tự kháng thể?
Hệ miễn dịch tạo ra tự kháng thể do nhầm lẫn. Các chuyên gia vẫn chưa chắc chắn tại sao điều này xảy ra.
Các nhà nghiên cứu cho rằng một số yếu tố nhất định có thể kích hoạt (khiến cơ thể bạn bắt đầu sản xuất) tự kháng thể, nhưng họ vẫn đang nghiên cứu cách thức và lý do điều này xảy ra. Một số tác nhân kích hoạt có thể bao gồm:
- Nhiễm trùng: Một số nhiễm virus hoặc nhiễm vi khuẩn có thể gây căng thẳng hoặc tổn thương hệ miễn dịch của bạn đến mức nó bắt đầu tạo ra tự kháng thể.
- Yếu tố môi trường: Các yếu tố như nơi bạn sống hoặc tiếp xúc với ô nhiễm hoặc một số độc tố nhất định có thể kích hoạt tự kháng thể.
- Gen: Bạn có thể có nhiều khả năng sản xuất một số tự kháng thể hơn nếu cha mẹ ruột của bạn có chúng. Điều này được gọi là có khuynh hướng di truyền. Các chuyên gia không chắc chắn những đột biến gen nào có thể kích hoạt tự kháng thể. Các nghiên cứu đã tìm thấy các liên kết cho thấy nguy cơ tự kháng thể có thể được truyền qua các thế hệ trong gia đình.
Hiện tại, các bác sĩ không thể nói chắc chắn nguyên nhân gây ra tự kháng thể. Cũng có thể chúng xảy ra mà không có nguyên nhân hoặc tác nhân trực tiếp nào (vô căn).
Các bệnh tự miễn liên quan đến tự kháng thể
Sự tấn công của tự kháng thể vào các mô khỏe mạnh có thể dẫn đến nhiều bệnh tự miễn khác nhau, bao gồm:
- Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid arthritis – RA): Tự kháng thể như yếu tố dạng thấp (rheumatoid factor) tấn công các khớp, gây viêm và đau.
- Lupus ban đỏ hệ thống (Systemic lupus erythematosus – SLE): Tự kháng thể tấn công nhiều cơ quan trong cơ thể, bao gồm da, khớp, thận và não.
- Bệnh tuyến giáp tự miễn (Autoimmune thyroid disease): Tự kháng thể tấn công tuyến giáp, gây ra các bệnh như bệnh Basedow (cường giáp) hoặc viêm tuyến giáp Hashimoto (suy giáp).
- Đái tháo đường type 1 (Type 1 diabetes): Tự kháng thể tấn công các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy.
- Xơ cứng bì (Scleroderma): Tự kháng thể gây ra sự dày lên và xơ cứng của da và các cơ quan nội tạng.
- Hội chứng Sjogren (Sjogren’s syndrome): Tự kháng thể tấn công các tuyến sản xuất nước mắt và nước bọt, gây khô mắt và khô miệng.
- Bệnh đa xơ cứng (Multiple sclerosis – MS): Tự kháng thể tấn công lớp myelin bảo vệ các dây thần kinh trong não và tủy sống.
Chẩn đoán và điều trị các bệnh do tự kháng thể gây ra
Bạn sẽ không cần điều trị tự kháng thể trừ khi bạn phát triển một tình trạng sức khỏe do chúng gây ra. Trên thực tế, bạn có thể không bao giờ biết mình có chúng nếu bạn không bao giờ gặp bất kỳ triệu chứng nào. Ngay cả khi bạn cần điều trị, thì thông thường đó là cho tình trạng bệnh do tự kháng thể gây ra, chứ không phải bản thân các tự kháng thể.
Bác sĩ có thể sàng lọc bạn để tìm các tự kháng thể cụ thể bằng cách sử dụng xét nghiệm máu. Họ sẽ lấy mẫu máu của bạn và tìm kiếm tự kháng thể liên quan đến các tình trạng gây ra các triệu chứng bạn đang gặp phải.
Ví dụ: nếu bạn có các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp (RA), bác sĩ có thể xét nghiệm máu để tìm yếu tố dạng thấp (một tự kháng thể gây ra RA và các tình trạng viêm khác). Hoặc nếu bạn gặp phải cục máu đông đột ngột hoặc biến chứng thai kỳ đột ngột, họ có thể kiểm tra máu của bạn để tìm chất chống đông máu lupus — một tự kháng thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng kháng phospholipid.
Các phương pháp điều trị bạn cần sẽ phụ thuộc vào tình trạng tự miễn dịch mà bạn mắc phải (và các triệu chứng mà nó gây ra). Nhiều bệnh tự miễn là các tình trạng mãn tính (dài hạn). Bạn có thể phải kiểm soát chúng trong một thời gian dài (có thể là suốt đời).
Bác sĩ sẽ đề nghị các cách để kiểm soát các triệu chứng và giảm tác động của chúng đến thói quen hàng ngày của bạn. Bạn có thể cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa thấp khớp, một bác sĩ chuyên điều trị các bệnh tự miễn dịch.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng mới hoặc thay đổi nào mà bạn cảm thấy bất thường. Bất kỳ cơn đau, khó chịu, sưng tấy hoặc bất kỳ thay đổi nào khác mà bạn nhận thấy đều đáng để bác sĩ kiểm tra — đặc biệt nếu nó không biến mất hoặc trở nên tồi tệ hơn theo thời gian.
Bạn biết cơ thể mình và những gì là bình thường đối với bạn. Đừng bỏ qua những thay đổi mà bạn cảm thấy khác thường. Hãy tin vào trực giác của bạn và lắng nghe bản năng của mình.
Nếu bạn biết mình mắc bệnh tự miễn dịch, hãy nói chuyện với bác sĩ nếu bạn cảm thấy mình đang gặp các triệu chứng thường xuyên hơn (hoặc nghiêm trọng hơn) so với bình thường.
